Τετάρτη 28 Νοεμβρίου 2012

1912-2012: Πόλεμος δυο Κόσμων

Η Λεσβιακή Φάλαγγα δημιουργήθηκε το 1912 και απαρτίζονταν από 250 Λέσβιους εθελοντές (κατά άλλους, από 210), ομογενείς της Αμερικής, που άφησαν την ήσυχη ζωή τους για να πολεμήσουν για την απελευθέρωση της Λέσβου από τον τούρκικο ζυγό. Διοικητής της φάλαγγας ορίστηκε ο υπολοχαγός Περικλής Δρίτσας (ο μετέπειτα «αξιωματικός των μαχών») και υποδιοικητής ο επιλοχίας Εμμανουήλ Μαρινάκης, ο οποίος σε συνέντευξη του στην εφημερίδα «Λέσβος» (1959) μας διηγείται:
«[…] μέχρι να ολοκληρωθούν όλες οι προετοιμασίες για την αναχώρηση της φάλαγγος, εξεπαιδεύετο καθημερινώς εις τεχνικά θέματα, στρατιωτικά, θεωρητικά και πρακτικά κάτω από τις διαταγές μου μέσα σε μια υπόγεια τεράστια αίθουσα που είχαμε νοικιάσει στη Νέα Υόρκη […].

Οι Λέσβιοι ομογενείς ετοιμάζονται για την επιστροφή τους στην πατρίδα, ως εθελοντές πολέμου.
Πηγή: Library of Congress

Η Λεσβιακή Φάλαγγα πήρε μέρος σε διάφορες επιχειρήσεις (μαζί με άλλους εθελοντές), αλλά και στην τελική νικηφόρα Μάχη του Κλαπάδου. Μετά την απελευθέρωση της Λέσβου, οι φαλαγγίτες φύλαξαν το νησί ως πολιτοφύλακες και λίγους μήνες αργότερα, έλαβαν μέρος σε πολεμικές επιχειρήσεις στο μακεδονικό μέτωπο. Όπως δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα «Σάλπιγξ» (2/7/1913):
«Ο διοικητής Δεκαβάλλας (κάτω από τις διαταγές του οποίου είχε τεθεί πια η Λεσβιακή Φάλαγγα) μια και είχε ανάγκη ένα δεκανέα να παραμείνει υπό τις διαταγές του στη Μυτιλήνη, διατάσσει το δεκανέα Κωστομοίρη να μην ακολουθήσει τους υπόλοιπους στρατιώτες στη Μακεδονία. Εκείνος στο άκουσμα τέτοιας διαταγής ξέσπασε σε λυγμούς, παρακαλώντας να μην του στερήσει το δικαίωμα να πολεμήσει και αυτός όπως οι υπόλοιποι. Ήταν τέτοια η θλίψη του, που ο διοικητής δεν μπόρεσε να εκτελέσει την αρχική του διαταγή και τον αποδέσμευσε ώστε να μπορέσει τελικά να ακολουθήσει τους υπόλοιπους.»

Η Λεσβιακή Φάλαγγα

Αντίστοιχο στρατιωτικό σώμα εθελοντών ήταν η Φάλαγγα των Γαριβαλδινών, που δημιουργήθηκαν το 1862 από τον Ιταλό Ιωσήφ Γαριβάλδη (1807-1882), ήρωα του Ιταλικού Πολέμου της Ανεξαρτησίας. Έκτοτε οι Γαριβαλδινοί συμμετείχαν σε αρκετούς απελευθερωτικούς πολέμους εντός και εκτός των συνόρων τους. Το 1912 ο Στρατηγός Ριτσιότι Γαριβάλδης (γιος του Ιωσήφ Γαριβάλδη) κάλεσε και πάλι στα όπλα Ιταλούς μαχητές της ελευθερίας στο πλευρό των Ελλήνων (το ίδιο έκανε και το 1867 στη Θεσσαλία και το 1897 στην Κρήτη) και ο συνταγματάρχης Αλέξανδρος Ρώμας (απόγονος του Διονυσίου Ρώμα της Φιλικής Εταιρείας) σχημάτισε φάλαγγα Ελλήνων ερυθροχιτώνων που ενώθηκε με την αντίστοιχη ιταλική (συνολικά περίπου 2.300 εθελοντές πολέμου) που ήρθε στην Ελλάδα για να πολεμήσει την Τούρκικη Κατοχή.

Ο Ριτσιότι Γαριβάλδης υποδέχεται τους εθελοντές ερυθροχίτωνες στο λιμάνι του Πειραιά (χρωμολιθογραφία)
Από Silbonetto, La Tribuna illustrata della Domenica, Milano, 1897

Ο Ριτσιόττι Γκαριμπάλντι μαζί με τον γιό του Πιππίνο το 1912

Ως σύμβολο εποχής, κυριάρχησε μια ευγενική προσωπικότητα που ασπάστηκε το ρομαντικό (βυρωνικό) ιδεώδες, υπερασπίστηκε σθεναρά έναν αμετανόητο ιπποτικό ιδεαλισμό και φώτισε το δρόμο προς τον κόσμο των αρχετύπων: ήταν ο Λορέντζος Μαβίλης, ο συνεχιστής του Σολωμού και του Κάλβου.
Πομπώδες ύφος, ηρωική αλλά και μελαγχολική διάθεση, νοσταλγία, φυσιολατρεία, υμνολογία του ένδοξου παρελθόντος, αγάπη για το Κάλλος. Επηρεασμένος όμως και από τη φιλοσοφία του Ιμμάνουελ Καντ (1724-1804), αφοσιώθηκε στο χρέος, στις ενάρετες πράξεις ως αυτοσκοπό και στην ορθολογική αναζήτηση της ηθικής αξίας μέσω του νου, της κρίσης και, εν τέλει, της ανθρώπινης (καθαρής) βούλησης, ως καθολικού νομοθέτη του ανθρώπου, η οποία προϋποθέτει  ε λ ε υ θ ε ρ ί α.  Έτσι, αρνιόνταν να προσαρμοστεί στη λογική της εμπορικής συναλλαγής και της εξαγοράς, περιφρονούσε τις κολακείες, τον ωφελιμισμό και την υποτιθέμενη «ευτυχία» των ωφελημάτων του ενδοτισμού που δεν ταίριαζαν σε μια φιλοσοφημένη συνείδηση. Για το γλωσσικό ζήτημα είναι περίφημη η ακόλουθη φράση του, η οποία, για τον γράφοντα, αποτελεί μνημείο ουμανιστικής σκέψης και επιδέχεται πολλών ερμηνειών, χρήσεων και παραφράσεων: «Δεν υπάρχει χυδαία γλώσσα, υπάρχουν μόνο χυδαίοι άνθρωποι!».
Συμμετείχε ως εθελοντής σε πολλές μάχες, εξοπλίζοντας μέχρι και δικά του στρατιωτικά τμήματα: πατριώτης στο λόγο, πατριώτης στην πράξη… Ευγενής, ρομαντικός, πατριδολάτρης και ερασιθάνατος. Το 1896 συμμετείχε στον απελευθερωτικό αγώνα της Κρήτης, και ένα χρόνο αργότερα σε αυτόν της Ηπείρου, όπου μάλιστα λαβώθηκε στο χέρι.

Ελληνοτουρκικός πόλεμος 1912.
Μάχη Γαριβαλδινών παρά το Δρίσκον.
Επιστολικό δελτάριο, 9Χ14 εκ

Σαν σήμερα, στις 28 Νοεμβρίου του 1912, ο ποιητής Μαβίλης πέφτει στη μάχη του Δρίσκου ως έφεδρος λοχαγός, σε μια μάχη που συνέχισε για την τιμή των όπλων, ψελλίζοντας αιμόφυρτος: «Επερίμενα πολλές τιμές από τούτον τον πόλεμο, αλλά όχι και την τιμή να θυσιάσω τη ζωή μου για την Ελλάδα μου».
Σαν σήμερα, ο λοχαγός Μαβίλης φορώντας την κόκκινη στολή της Φάλαγγας των Γαριβαλδινών (κόκκινη για να μη ξεχωρίζει το αίμα τους στη μάχη) σφραγίζει τη ζωή του με το τελευταίο του ποίημα γραμμένο στο ίδιο το πεδίο της μάχης.
Λίγο πριν αφήσει την τελευταία του πνοή ο συνταγματάρχης Α. Ρώμας τον συγχαίρει εγκαρδίως. Ένα χρόνο πριν, το 1911, ο Μαβίλης θα γράψει στο φίλο του Θεοτόκη: «Όταν σημάνει η σάλπιγγα θα πάω και εγώ να αφήσω τα ελεεινά μου κότζια σε μια ρεματιά της ονειρεμένης μας Ηπείρου». Έκτοτε η δαφνοστεφανωμένη ψυχή του φτερουγίζει στο όρος Δρίσκο της Ηπείρου…

Ο ποιητής, φιλόσοφος και πολεμιστής
Λορέντζος Μαβίλης με τη στολή των Γαριβαλδινών


Σήμερα, με τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τον ηρωικό θάνατο του Μαβίλη και από την Απελευθέρωση της Λέσβου… σε μια αντι-ηρωική εποχή άκρατου υλισμού, ατομικισμού-ωφελιμισμού και νοσηρής διανόησης, όπου η --άλλοτε μη προνομιούχος έως και περιφρονημένη-- κάστα των απάτριδων εμπόρων-οικονομιστών, η προκρούστεια πολιτισμική αποδόμηση των «πεφωτισμένων» εκμαυλιστών και η ρητορική του απαίδευτου και επιλήσμονα όχλου των χυδαίων καταναλωτών έχουν κυριαρχήσει στον καθημερινό βίο, υποτάσσοντας ή παραμερίζοντας το Σπαθί, τα Γράμματα και τις Τέχνες, και ορίζοντας εκ νέου τις κοινωνικές σχέσεις, λειτουργίες και αξίες, οι Φάλαγγες της Τιμής και οι ερυθροχίτωνες πολεμιστές-ποιητές φαντάζουν τόσο μακρινά… όσο μακρινή φαντάζει και η ιδέα της Ελευθερίας.


Garibaldi, Marion Boyd Allen (1862-1941)
Πίνακας με λάδι σε καμβά



Eνδεικτικές πηγές (απ' όπου και τα αποσπάσματα με κόκκινα γράμματα):
- Για τη Λεσβιακή Φάλαγγα: το ένθετο με τίτλο «Λεσβιακή Φάλαγγα: 100 χρόνια Ελευθερίας 1912-2012» που κυκλοφόρησε την ημέρα της 100ης επετείου της Απελευθέρωσης της Λέσβου με την τοπική εφημερίδα «Εμπρός».
- Για τον Λορέντζο Μαβίλη: Λορέντζου Μαβίλη «Τα έργα» (2η έκδοση), Εκδόσεις «Γράμματα», Αλεξάνδρεια, 1923. Μεταξύ άλλων, στην έκδοση συμπεριλαμβάνεται και η διάλεξη της Ειρήνης Δεντρινού (με τη συνεργασία του Κ. Θεοτόκη) στην Ένωση Ερασιτεχνών Κέρκυρας την 8η Μαρτίου 1915.