Η όμορφη Γιορτή του Κάστανου στην Αγιάσο: σχεδιασμός και προοπτικές

Η Αγιάσος της Λέσβου είναι ένας γραφικός ορεινός οικισμός που παρουσιάζει μεγάλο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον και πλαισιώνεται από ένα δασικό οικοσύστημα, το οποίο αποτελεί περιοχή NATURA 2000. Το τοπίο της Αγιάσου είναι ένα από τα πιο σημαντικά πολιτισμικά κεφάλαια της Λέσβου, καθώς έχει μεγάλη οικολογική, βοτανολογική, αισθητική, λειτουργική, αναψυχική, παραγωγική, ιστορική και αρχαιολογική αξία. Ωστόσο, μέχρι σήμερα παραμένει ένας σχεδόν ανεκμετάλλευτος πόρος οικονομικής και πολιτισμικής ανάπτυξης.

Το όρος Όλυμπος της Αγιάσου, περιοχή NATURA

Η Γιορτή του Κάστανου είναι μια γιορτή αγροτουρισμού με παράλληλες εκδηλώσεις, εκθέσεις και δραστηριότητες γύρω από το κάστανο, η οποία συνδιοργανώθηκε από μέλη του δικτύου των «Εμψυχωτών» επιχειρηματικότητας της ΤΕΔΚ Λέσβου σε συνεργασία με τον (πρώην) δήμο Αγιάσου και υποστηρίχτηκε από τοπικούς συλλόγους και κάποιους χορηγούς. Μέλη του δίκτυου αυτών των νέων ανθρώπων, οι οποίοι τότε εργάζονταν στο πρόγραμμα EQUAL (με συντονιστή εταίρο την ΕΤΑΛ, γι' αυτό υπάρχουν τα λογότυπα της εταιρείας και του προγράμματος), εργάστηκαν για την Αγιάσο... Ανέλαβαν το σχεδιασμό, την οργάνωση της εορτής (συμπεριλαμβανομένου του συντονισμού και της προώθησής της μέσω των ΜΜΕ, την ανεύρεση χορηγών, κλπ), όπως φαίνεται στις αφίσες και τα προγράμματα του 2004.

Το πρόγραμμα της πρώτης Γιορτής του Κάστανου (2004)

Από την πρώτη σελίδα του προγράμματος-πρόσκλησης (2004)

Λεπτομέρειες από την αφίσα της 1ης εορτής, της οποίας τη διοργάνωση είχαν αναλάβει οι "Εμψυχωτές" Επιχειρηματικότητας της ΤΕΔΚ (χορηγοί οργάνωσης). Ωστόσο, σήμερα αυτό δεν αναφέρεται πουθενά...

Στην εορτή αυτή αναδεικνύεται η συμβολική και η παραγωγική ύπαιθρος, δηλαδή τόσο η αγροτική κουλτούρα, τα ανθρώπινα δημιουργήματα, οι παραδόσεις, οι μύθοι, οι θρύλοι και η κληρονομιά, όσο και τα τοπικά προϊόντα του καστανιώνα, τα αγροτικά εργαλεία, κλπ, και οι  Λέσβιοι καλούνται να έρθουν σε άμεση επαφή με το τοπίο τους και να το βιώσουν με διαφορετικούς τρόπους, ενώ δημιουργούνται προϋποθέσεις ανάπτυξης εναλλακτικών πηγών εισοδήματος. Η δημιουργία εναλλακτικών πηγών εισοδήματος και απασχόλησης είναι ένας από τους βασικούς στόχους της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) και ένα μεγάλο ζητούμενο για την κοινωνία της Λέσβου. Η πρώτη Γιορτή του Κάστανου αποτέλεσε το πρότυπο των άλλων επτά εορτών (καθώς και της Γιορτής του Κερασιού).

Γενικότερα, όσον αφορά την ευρύτερη περιοχή της Αγιάσου, θα πρέπει να απασχολήσουν τους αρμόδιους αυτοδιοικητικούς, αλλά και υποψήφιους επενδυτές (και μια μερίδα των εθελοντικών ομάδων, σε δεύτερη φάση), τα εξής:

• η δημιουργία και προώθηση ποιοτικών υποδομών διαμονής,
• η οργάνωση και προώθηση καλλιτεχνικών, αθλητικών, αγροτικών και άλλων εκδηλώσεων, διαγωνισμών, εκθέσεων, κλπ.,
• η διοργάνωση και προώθηση εκπαιδευτικών εκδηλώσεων, ημερίδων, συνεδρίων, κλπ, λόγω φυσικού περιβάλλοντος (Natura) και βάσει των υπαρχουσών υποδομών,
• η οργάνωση και προώθηση εκδρομών και περιπάτων,
• η οργάνωση και προώθηση φθινοπωρινού πακέτου διακοπών (π.χ. 3ήμερο στην Αγιάσο),
• η αξιοποίηση νέων τεχνολογιών προώθησης (διαδίκτυο, κινητή τηλεφωνία, κλπ) και διαφόρων μεθόδων διαφήμισης της Αγιάσου, και
• η ολοκληρωμένη διαχείριση του καστανιώνα και η καλύτερη αξιοποίηση των προϊόντων του.

Τα παραπάνω έχουν επισημανθεί από το 2004. Ωστόσο, δεν παρατηρούνται ουσιαστικές εξελίξεις στην προώθηση του καστανιώνα και των εορτών της υπαίθρου και, εν τέλει, της Αγιάσου ως προορισμού. Υπήρξαν λόγοι και τοπικές αγκυλώσεις, άσχημες νοοτροπίες και συμπεριφορές, εξυπηρέτηση προσωπικών συμφερόντων, έλλειψη σεβασμού (που έφτασε μέχρι και σε βαθμό προσωπικής δίωξης, ή αλλιώς "ουδείς ασφαλέστερος εχθρός του ευεργετηθέντος") και διαφόρων ειδών προβλήματα και περιορισμοί που δεν επέτρεψαν περαιτέρω συνεργασία και ανάπτυξη (υπάρχουν τα σχετικά ντοκουμέντα για κάθε ενδιαφερόμενο)… κάτι, δυστυχώς, συνηθισμένο στο περιβάλλον της τοπικής μας αυτοδιοίκησης… κάτι που οι νεότεροι οφείλουν να αποβάλλουν. Γενικότερα, σε τέτοιου είδους εκδηλώσεις, δεν θα πρέπει να απασχολεί το εύκολο, γρήγορο και πρόσκαιρο κέρδος, αλλά η προοπτική, η συνέργια, η συνέπεια και ο σωστός σχεδιασμός σε βάθος χρόνου. Αυτό που έχει, λοιπόν, σημασία είναι η εξέλιξη και ο εμπλουτισμός τους… και σε κάθε περίπτωση, αυτό που πρέπει να υπερισχύει να είναι το συλλογικό --και όχι το ατομικό-- συμφέρον.

Σήμερα, απαιτείται μια γενική ανασυγκρότηση και επικαιροποίηση της επιτυχημένης εορτής και του όλου σχεδίου προστασίας και προώθησης του καστανιώνα από επιστήμονες ή/και πραγματογνώμονες που διαθέτουν τις ανάλογες γνώσεις και εμπειρίες (ή ακόμα και από άτομα που διαθέτουν τη φαντασία ή το όραμα) και μπορούν να τις διαχειριστούν ορθά, μεθοδικά και αποτελεσματικά, εντάσσοντας σε κάθε δράση και τον τοπικό πληθυσμό, με τη στήριξη της αυτοδιοίκησης.

Προς το παρόν, ραντεβού στα αγαπημένα μονοπάτια του καστανιώνα... στην 8η Γιορτή Κάστανου, την Κυριακή 6 Νοεμβρίου 2011.

Η Γιορτή του Κάστανου: σχεδιάστηκε στα πρότυπα άλλων εορτών αγροτουρισμού, ευρωπαϊκών και ελληνικών. Ευρωπαϊκών, όπως του Mourjou και του Bocognano (Κορσική) της Γαλλίας, της Valsugana και του Montemonaco της Ιταλίας, του Marvγo της Πορτογαλίας, του Muggio της Ελβετίας, αλλά και ελληνικών, όπως της Ανω Χώρας της ορεινής Ναυπακτίας, του Παλαιοχωρίου του Παγγαίου, της Άρνας Λακωνίας, της Καστάνιτσας της Αρκαδίας, της Αγίας Τριάδας της Ευρυτανίας. Κατά συνέπεια, οι σημερινοί υπεύθυνοι σχεδιασμού, θα πρέπει να λάβουν υπ'όψιν τα παραπάνω παραδείγματα επιτυχημένων εορτών, τους στόχους και την ιστορία της εορτής, αλλά και τις νέες τάσεις που παρατηρούνται στην ύπαιθρο. Στην ίδια λογική με τη Γιορτή του Κάστανου, και στο πλαίσιο ανάπτυξης δραστηριοτήτων ήπιας μορφής που θα μπορούσαν να προσφέρουν λύσεις/ διεξόδους, σχεδιάστηκε αργότερα και η Γιορτή της Λεσβιακής Υπαίθρου στα Πάμφιλα: http://lesvos-activism.blogspot.gr/p/1.html.

Εμψυχωτές επιχειρηματικότητας: δίκτυο δεκατεσσάρων νεαρών συμβούλων επιχειρηματικότητας και τοπικής ανάπτυξης της Τοπικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων (ΤΕΔΚ) Λέσβου που έδρασε για ενάμιση χρόνο την περίοδο 2004-2005 και απαρτίζονταν από γεωπόνους, γεωγράφους-αγροτολόγους, περιβαλλοντολόγους, οικονομολόγους, κλπ (ένας εμψυχωτής για κάθε έναν από τους 13 πρώην δήμους του νησιού και ένας συντονιστής).

Όσον αφορά τη γιορτή του κάστανου, είναι σε λίγους γνωστό ότι ο συντονιστής του δικτύου των Εμψυχωτών σε συνεργασία με τον τότε Εμψυχωτή του Δήμου Αγιάσου ανέλαβαν (αφιλοκερδώς) το σχεδιασμό, την οργάνωση, το συντονισμό, την προώθηση/ διαφήμιση της πρώτης εορτής. Παράλληλα φτιάχτηκε ένα φυλλάδιο-οδηγός με συνταγές αξιοποίησης του κάστανου και παραδόθηκε στον τοπικό γυναικείο συνεταιρισμό. Έκτοτε, περιέργως, δεν ειδοποιήθηκαν ξανά από το δήμο στις επόμενες εορτές... Το παράδοξο επίσης είναι πως εκείνη την ημέρα της πρώτης εορτής, ενώ αναφέρθηκαν διάφορα ονόματα συντελεστών και χορηγών, τα ονόματα και η συμβολή αυτών που εμπνεύστηκαν, σχεδίασαν και έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην οργάνωση της εορτής, δεν ακούστηκαν πουθενά, ούτε καν στις ευχαριστίες... Άλλοι ήταν εκείνοι που οικειοποιήθηκαν πλήρως την όλη προσπάθεια και συνέχιζαν να το κάνουν τα επόμενα χρόνια, βασιζόμενοι στην πρώτη αυτή εορτή (και αυτή η νοοτροπία-«καπέλωμα» πρέπει πια να μας προβληματίσει...).

Το θέμα είναι ότι αντί κάποιοι να κοιτάξουν μακριά στον ορίζοντα και να στηρίξουν νέους ανθρώπους, τη δουλειά τους, τα οράματά τους και αυτή την πρόταση ανάπτυξης εναλλακτικών δραστηριοτήτων ήπιας μορφής, προτίμησαν να αδράξουν με βουλιμία το άμεσο κέρδος και τους βραχυπρόθεσμους καρπούς για ιδία κατανάλωση και να φερθούν με φθόνο, αχαριστία και αναξιοπρέπεια, διώκοντας το "αύριο". Αυτή είναι η Λέσβος που τρώει τα παιδιά της...

Αναλογιστείτε τι θα μπορούσε να γίνει αν η πρόταση ανάπτυξης εναλλακτικών δραστηριοτήτων ήπιας μορφής υλοποιούνταν μεθοδευμένα και συντονισμένα από νέο και καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό και με τη πλήρη στήριξη της αυτοδιοίκησης... Ψιλά γράμματα...

Μέχρι σήμερα, κάποιοι επιμελώς εξακολουθούν να αποκρύπτουν τη συμβολή νέων ανθρώπων στο σχεδιασμό και την υλοποίηση της εορτής και στη δημιουργία αυτού του θεσμού, είτε λόγω πολιτικών συμφερόντων και ματαιοδοξίας, είτε λόγω μικρόνοιας, εμπάθειας και ενδεχομένως και κάποιων άλλων συμπλεγμάτων, είτε και για τα δυο. Ευτυχώς που τα θεμέλια της πρώτης Γιορτής του Κάστανου ήταν γερά και αυτή συνεχίζει να είναι πετυχημένη... Δυστυχώς, ομως, αυτή είναι η δυσάρεστη τοπική πραγματικότητα (που μας κρατάει πίσω)... την οποία εμείς καλούμαστε να αξιολογήσουμε και να αλλάξουμε.

Aπόσπασμα της ανακοίνωσης των "Εμψυχωτών Επιχειρηματικότητας" της ΤΕΔΚ Λέσβου, στο οποίο περιγράφονται ο σκοπός, οι επί μέρους στόχοι και το σκεπτικό οργάνωσης της εορτής (πριν τα ...αναπαράξουν κάποιοι άλλοι):

«Μια ιδιαίτερα επιτυχημένη «γιορτή της υπαίθρου» με πολλές παράλληλες εκδηλώσεις, εκθέσεις και δραστηριότητες που δίνει πνοή σε μια άλλη διάσταση της υπαίθρου: τη συμβολική ύπαιθρο. […] Μέσω αυτής της γιορτής ως «Εμψυχωτές» επιχειρηματικότητας θέλουμε να δείξουμε τους τρόπους που θα επιτυγχανθεί η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. Η Γιορτή του Κάστανου γίνεται θεσμός και ήδη ερχόμενοι σε συνεννόηση με πρακτορεία τουρισμού συμφωνήσαμε την δημιουργία τουριστικών πακέτων το φθινόπωρο που θα περιλαμβάνουν την «Γιορτή του Κάστανου», όπως και άλλες εναλλακτικές δραστηριότητες. Παρόμοιες εορτές γίνονται σε όλη την Ευρώπη αλλά και σε κάποια μέρη της Ελλάδος. Η ανάγκη επαναπροσδιορισμού της υπαίθρου και η θεώρησή της σαν ένα μέρος «διαφορετικό από το άστυ», σαν ένα μέρος που «κρατάει» πολιτισμικές ταυτότητες πρέπει να ενσωματωθεί στην τοπική αντίληψη. Μέσω της ανάδειξης της συμβολικής υπαίθρου πρέπει να προσεγγιστεί ο αγροτουρισμός, οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού, ο χαρακτήρας των τοπικών προϊόντων, η ποιότητα και η «αγροτική κουλτούρα». Η συμβολική ύπαιθρος της κατανάλωσης συνδυαζόμενη με την υλική ύπαιθρο της παραγωγής δημιουργεί πολιτισμικά τοπία. Οι αγρότες και οι άλλοι βασικοί παραγωγοί θα πρέπει να αναζητήσουν νέους τρόπους δημιουργίας εισοδήματος και εκδηλώσεις όπως η «Γιορτή Κάστανου» μπορούν να δείξουν το δρόμο.» (ΤΕΔΚ Λέσβου, Μυτιλήνη, 14 - 12 – 2004, Αρ. Πρωτ.: 1437)

Συμμετοχές πρώτης εορτής: Εμψυχωτές Επιχερηματικότητας ΤΕΔΚ Λέσβου (χορηγοί οργάνωσης), Δήμος Αγιάσου, Αναγνωστήριο Αγιάσου, Γυναικείος Αγρομεταποιητικός Συνεταιρισμός Αγιάσου, ερευνητής πεδίου κ. Μάκης Αξιώτης.

Χορηγίες πρώτης εορτής: Γραφεία Γενικού Τουρισμού “Samiotis Tours” και “Hahathakis Tours”, ΕΤΑΛ (αναφέρεται στους χορηγούς οργάνωσης λόγω της χρήσης του εξοπλισμού της για την εκπόνηση των φυλλαδίων), Μεθυμναίος Οίνος, Μελισσοκομικός Συνεταιρισμός Λέσβου, ΕΠΟΜ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι παραπάνω συμμετέχοντες (εκτός από τους "Εμψυχωτές Επιχειρηματικότητας"), οι χορηγοί, το πρόγραμμα, αλλά και το διαφημιστικό υλικό δεν διαφοροποιήθηκαν, ούτε και τροποποιήθηκαν κατά πολύ, όλα αυτά τα χρόνια, μέχρι σήμερα. Ο λόγος είναι προφανής...

Φωτογραφίες: προσωπικές, από την πρώτη και καθοριστική γιορτή το 2004.