Δευτέρα 26 Οκτωβρίου 2015

TEDx Lesvos: η πρόταση για τη σημερινή κρίση;



Πήγα επιφυλακτικός. Έφυγα ενθουσιασμένος. Δεν θα σας κάνω περιγραφή των ομιλιών... ούτε θα σας μιλήσω για την (εξαιρετική) ροή, τα σκηνικά, την (καλή) οργάνωση, τη χαρισματικότητα των συμμετεχόντων-ομιλητών και των διοργανωτών... ούτε θα επαινέσω την προσφορά, την επιμονή, την αξιοσύνη τους, κλπ. Αυτά είμαι σίγουρος ότι τα είπαν και θα τα πουν άλλοι. Εγώ θα μιλήσω για την προσφορά αυτού του εγχειρήματος (πρώτη διοργάνωση για τη Λέσβο) μέσα από τη σκιαγράφηση τεσσάρων αξόνων που εντόπισα και που διαμορφώνουν, κατ’ εμέ, μια εξαιρετική πρόταση πλεύσης. Μια ανάσα ζωής, σε μια παρηκμασμένη νεωτερική κοινωνία που έχει βυθιστεί σε ένα τέλμα… έχοντας χάσει τους βαθύτερούς της δεσμούς με το παρελθόν και το μέλλον.

Οι άνθρωποι μεταξύ μας μπορεί να διαφωνούμε στον τρόπο σκέψης, έκφρασης και ερμηνείας της πραγματικότητας, να έχουμε –λίγο έως πολύ- διαφορετικές ιδέες, βιώματα, πεποιθήσεις και απόψεις, αλλά θέλω να πιστεύω ότι με αρκετούς τα εργαλεία που χρησιμοποιούμε είναι τα ίδια, κάνουν την ίδια δουλειά και βρίσκονται στον αντίποδα του πνεύματος της νεωτερικότητας. Αναφέρομαι σε αυτούς που πεισματικά αρνούνται να γίνουν σκλάβοι του ανθρώπου ως «βιομηχανικό προϊόν», που αρνούνται ως άνθρωποι να υπηρετήσουν τη Μηχανή και το Χρήμα…

Παρακάτω προχωρώ σε κάποιες σκέψεις μου, συνοδευόμενες από επιλεγμένες φράσεις ορισμένων ομιλητών της εκδήλωσης.

1ος άξονας: Έμφαση στην αντίληψη της πραγματικότητας μέσω όλων των αισθήσεων.

Είναι γεγονός ότι ο σύγχρονος πολιτισμός μας είναι βασισμένος στην αντίληψη του κόσμου μέσω της όρασης, έχοντας απολέσει τη σημαντικότητα των άλλων αισθήσεων. Όχι μόνο καθεμίας ξεχωριστά, αλλά και του συνδυασμού τους. Αυτό τροφοδοτεί ακόμα περισσότερο τον τεχνοκρατικό πολιτισμό μας, αυξάνει την επιρροή της εικονικής πραγματικότητας και εντατικοποιεί την παραγωγή μηχανών. Έχουμε χάσει τους οργανικούς δεσμούς που μας συνέδεαν τόσο με τον εαυτό μας και με τους άλλους, όσο και με τη φύση (οι ιδέες αυτές αναλύονται από την επιστήμη της ανθρωπογεωγραφίας και τον επιστημονικό κλάδο της περιβαλλοντικής ψυχολογίας). Τους δεσμούς των προβιομηχανικών -ή ακόμα και των πρωτόγονων- κοινωνιών. «Ξεχάσαμε ποιότητες που ανέκαθεν διαθέταμε, όπως είναι η ανάγκη για επαφή, η απλή ικανότητα να μοιραζόμαστε… η άντληση δύναμης από τις αισθήσεις… Έχουμε ξεχάσει τη φύση μας, βολευτήκαμε στην παρα-φύση.» (Susana Noemi Abigador)

Με χαρά άκουσα την ομιλία του Sir Κen Robinson που παρατήρησε ότι η κοινωνία μας σκέφτεται μόνο με το μισό μέρος του εγκεφάλου, αφήνοντας ατροφικό όλο το υπόλοιπο σώμα. Είναι προσαρμοσμένη στις ανάγκες της βιομηχανοποίησης, όχι της τέχνης… Στις ανάγκες της ομοιόμορφης μηχανοποίησης και της τυποποίησης του κόσμου, όχι της ποικιλότητας συναισθημάτων, του πολιτισμού και της ελεύθερης άσκησης των ικανοτήτων του σώματος και της φαντασίας. Τα λεγόμενά του, που συμπλήρωσαν αυτά της Susana Noemi Abigador, μου θύμισαν τη μοντεσσοριανή μέθοδο εκπαίδευσης, που θεωρώ ότι έχουν ανάγκη τα σύγχρονα παιδιά. Σκέφτομαι, πόσο χρήσιμο θα ήταν να ληφθούν περισσότερες μοντεσσοριανές πρωτοβουλίες από νέους εκπαιδευτικούς και να ξεκινήσει κάτι τέτοιο εδώ στο νησί μας (ιδού μια δυνητική παράπλευρη προσφορά της διοργάνωσης TEDx). Ακόμα και τα δρώμενα περιλάμβαναν συνοδευτική απαγγελία ποιήματος μέσω του σώματος, αλλά και τραγούδι μέσω παντομίμας. Οι εκτελεστές τους πέτυχαν να περάσουν το μήνυμα με εξίσου δυνατό τρόπο… μέσω του σώματος. Η χορεύτρια Εύα Τσούρου απήγγειλε με υπέροχο τρόπο ποίηση, μέσω της τοποθέτησης του σώματος της στο χώρο του θεάτρου, αγγίζοντας τον απαγορευμένο καρπό του δέντρου της γνώσης… «Ο λεκτικός δρόμος δεν μας πάει εκεί που μας πάει ο σωματικός... είναι άμεση γλώσσα και δεν λέει ποτέ ψέματα.» (Susana Noemi Abigador). Ο ηθοποιός Λευτέρης Χαρέλλης μιμήθηκε τη φωνή μέσω του σώματος, την κίνηση ως μέρος της σκέψης και μάλιστα με ισχυρή δόση χιούμορ, που αποτελεί μορφή ευφυίας. «Το σώμα μας μιλάει πού συχνά αλλά για να το ακούσουμε πρέπει να το αγαπήσουμε και δεν έχουμε χρόνο γι’ αυτό» (Susana Noemi Abigador).

Η έμφαση στο βίωμα και στην πρακτική είναι μια επιστημονική θεωρία της ανθρωπογεωγραφίας που έχει ήδη αρχίσει να αναπτύσσεται από τα μέσα της δεκαετίας του ‘90 και να εξελίσσεται συνεχώς και με την οποία ασχολούμαι και προσωπικά ως ερευνητής (βλ. non-representational theory). Για παράδειγμα, όχι τυχαία, ο «άπιστος» Θωμάς όταν είδε τον Ιησού, δεν εμπιστεύτηκε την όρασή του, αλλά ζήτησε να θέσει το δάχτυλο του υπό του τύπου των ήλων. Σκέφτομαι επίσης αυτό που είχε δηλώσει o Γάλλος φιλόσοφος Denis Diderot (18ος αιώνας): «Και ανακάλυψα ότι από όλες τις αισθήσεις το μάτι ήταν η πιο επιφανειακή, το αυτί η πιο αλαζονική, η οσμή η πιο ηδονική, η γεύση η πιο δεισιδαίμονα και ασταθής, το άγγιγμα η πιο βαθιά και φιλοσοφική». «Η ουσία είναι το βίωμα… τόσο της ομορφιάς όσο και της ασχήμιας. Εκεί αρχίζει η συνειδητοποίηση της αξίας των πραγμάτων» (Νικήτας Κανάκης). Το ζητούμενο, λοιπόν, είναι η σωματική και πνευματική έκφραση, η συνοχή και η ενότητα όλων των αισθήσεων, η αλληλεξάρτηση και η ισορροπία τους. Αυτό δημιουργεί νέους τρόπους αντίληψης και βιώματος του κόσμου. Αναβαθμίζει την ποιότητα ζωής. Και μπορεί να προσφέρει νέες λύσεις…

2ος άξονας: Έμφαση στην έννοια του «εθελοντισμού» και προαγωγή της «αίσθησης της κοινότητας».

Σκέφτομαι αυτό που είπε ο μέγας ψυχολόγος Carl Yung: ο άνθρωπος δεν μπορεί να τα βάλει με την εντροπία, αλλά παρά ταύτα συνεχίζει να μάχεται στις επάλξεις του Πολιτισμού, είτε μέσα, είτε έξω από αυτόν. Τελικά ίσως «η άβυσσος δεν θα γυρίσει να σε κοιτάξει… απλά υπάρχει. Το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να σταθείς απέναντι της και να κερδίσεις την αξιοπρέπεια σου» (Γιώργος-Τυρίκος Εργάς). Η αέναη διαμάχη συνεχίζεται… «Αυτό που κάνεις πρέπει να αφορά τους άλλους, όχι εσένα»… «να τους επιστρέφεις λίγη από την αξιοπρέπειά τους»… «να φυτεύεις ένα δάσος από ιδέες και να τις αφήνεις να μεγαλώσουν» (Νικήτας Κανάκης). Τρία μηνύματα που για μένα δεν αφορούν μόνο την προσφορά στο συνάνθρωπο, αλλά και την ποιότητα της σχέσης σου με τους άλλους, της σχέσης σου με το χώρο σου και με τον εαυτό σου, τη σχέση σου με την Κοινότητά σου… και μετράνε την προσφορά σου στο κοσμικό γίγνεσθαι. Στην αίσθηση της κοινότητας βρίσκονται οι απαρχές της κάθε πολιτισμένης κοινωνίας. Η «κοινότητα» αποτελεί το αντίπαλο δέος στον «ατομικισμό». Σήμερα ο άνθρωπος μπορεί να ανήκει σε διάφορες κοινότητες και η καθεμιά τους να έχει ποικίλες διαστάσεις, υλικές/εδαφικές και άυλες/μη-εδαφικές. Η ουσία είναι η ίδια: μέσω της αίσθησης της κοινότητας ο άνθρωπος αναπτύσσει τη συνείδησή του, καλλιεργεί την αίσθηση του «ανήκειν» και μια αίσθηση ταυτότητας, βασίζεται στη συμμετοχή, στο ομαδικό πνεύμα, στον κοινό σκοπό… και «μέσα από την ομάδα αναδύεται αυτό που είμαστε» (Susana Noemi Abigador), αλλά και προάγεται με πολύ αποτελεσματικό τρόπο το ταλέντο και η ατομική δημιουργικότητα (Χρήστος Βαλασέλλης), η έρευνα και η παιδεία, επεκτείνοντας συνεχώς τα όρια και κυνηγώντας το όνειρο με επιμονή, μεθοδικότητα και φαντασία (Γιώργος Κοντέλλης, Γιώργος Κόρδας). Ωστόσο, σήμερα η ποιότητα των σχέσεων ατόμου-κοινότητας τίθεται συχνά υπό αμφισβήτηση. Όμως, τα παιδιά της ομάδας του TEDx συνεργάστηκαν και έφεραν εις πέρας ένα δύσκολο εγχείρημα. Δημιούργησαν μια τέτοια κοινότητα μέσα από τις σχέσεις αυτές και την έθεσαν σε λειτουργία. Επιτυχώς! Μακάρι να μπορούσε κάτι τέτοιο να επεκταθεί…

Κάπου εδώ, απλά θα ήθελα να αναφέρω το ότι μερικοί είναι αντίθετοι στην έννοια του εθελοντισμού διότι προσφέρει ανάσες ζωής στο ανίκανο κράτος και συγκεκριμένα τη διαιώνιση της ύπαρξης των ανίκανων διαχειριστών του. Προσωπικά διαφωνώ. Διότι πιστεύω ότι πρωτίστως καλλιεργεί εκείνη τη χαμένη αίσθηση της κοινότητας (που δημιουργεί πολιτισμό), που πρέπει να υπάρχει ανεξάρτητα του κράτους. Αυτό είναι που έχει σημασία.

3ος άξονας: Να επιδιώξουμε συναίνεση και οργάνωση.

Η πολιτική είναι η αντανάκλαση της κουλτούρας κάθε κοινωνίας. Παρά τις κρίσεις των συστημάτων διακυβέρνησης, μια ώριμη κοινωνία έχει τους μηχανισμούς αυτορύθμισης και μπορεί να βρει τις λύσεις. Αρκεί «να αποφύγει την πόλωση, τις αλληλοκατηγορίες και την πολιτική αλαζονεία που επιτείνουν την κρίση και επιταχύνουν την ύφεση και να προτάξει εθνικό σχέδιο, μετατρέποντας την κρίση σε ευκαιρία» (Στράτος Καμενής). Η από-κάτω-προς-τα-πάνω οργάνωση μπορεί να θέσει ισχυρές και συμπαγείς βάσεις, προσφέροντας προοπτικές μακρόπνοης ανάπτυξης, με έμφαση «στη ρίζα όχι στο σύμπτωμα» (Jane Waite), ακόμα και αν «νομίζουμε ότι θα συμβεί κάτι και συμβεί κάτι άλλο» (Kathryn Schulz). Όταν πρόκειται, όμως, για διαφορετικές κουλτούρες, τίθεται το ερώτημα: κατά πόσο μπορούμε να συνδιαμορφώσουμε ένα διεθνές δίκαιο (Μαντώ Ραχωβίτσα); Γίνεται; Πόσοι το επιθυμούν; Πώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν προς αυτή την κατεύθυνση οι "παγκόσμιες γλώσσες"; Οι απαντήσεις, για μένα, δεν είναι τόσο προφανείς…

4ος άξονας: Μια νέα προσέγγιση μέσω της φαντασίας.

Ο τέταρτος αυτός άξονας συνδυάζεται με όλους τους παραπάνω, εμπεριέχει και εμπεριέχεται στον καθένα τους. Μια νέα προσέγγιση μέσω του μύθου, μέσω των παραμυθιών, οι απαρχές των οποίων ταυτίζονται με αυτές της ανθρώπινης ύπαρξης. Κάποτε σε ένα ιστορικό ντοκιμαντέρ άκουσα ότι η δημιουργία πολιτισμού ταυτίστηκε με τη χρήση της φαντασίας. «Το να χρησιμοποιείς τη φαντασία σημαίνει ότι επιτυγχάνεις ένα επίπεδο συνειδητότητας», είχε πει ο καθηγητής Edward Casey, τέως πρόεδρος του American Philosophical Association, ενώ ο διανοητής Gilbert K.Chesterton διαμήνυσε εκείνο το περίφημο: «η αξία των παραμυθιών δεν έγκειται στο ότι μας λένε πως δράκοι υπάρχουν, αλλά στο ότι οι δράκοι μπορούν να αντιμετωπισθούν». Στα παραμύθια ο μη οριοθετημένος χωροχρόνος βρίσκεται στον κόσμο των αρχετύπων. Και αυτός, στο μη οριοθετημένο άπειρο… Ο άνθρωπος ξεπερνάει τα όρια του με «το άλογο της φαντασίας»: την προφορική παράδοση… και η μεταφορά γίνεται από τον τόπο της οδύνης, στον άλλο τόπο: την ουτοπία. Η ουτοπία, την εποχή της νεωτερικότητας έχει αρνητική χροιά. Μιλάει για το απραγματοποίητο. Στον κόσμο των παραμυθιών, όμως, είναι η πυξίδα για ένα καλύτερο αύριο. «Εκεί θα κρυφτεί η καρδιά του ανθρώπου σε εποχή μεγάλης οδύνης. Μόνο το παραμύθι μπορεί να ανατρέχει την οδύνη. […] Το παραμύθι είναι «μια αληθινή ιστορία που δεν έχει συμβεί ποτέ. […] Μιλάει για εκείνους που δεν οπισθοχωρούν, που παίρνουν το μονοπάτι χωρίς γυρισμό, χωρίς συμβιβασμό… […] Τα παραμύθια λέγονται με την ψυχή» (Λιλή Λαμπρέλλη). Στην εν λόγω ομιλία διέκρινα ρομαντικά ομηρικά στοιχεία, τα οποία λατρεύω, διότι εμπεριέχουν κάτι σημαντικό από την Ουσία του Κόσμου.



Αυτοί οι άξονες σκέψης (για πολυδιάστατη δράση) συνθέτουν ένα παζλ που αποτελεί όχι μόνο αντίδοτο για τη σημερινή κρίση, αλλά και μια αναθεωρημένη πρόταση πολιτισμού. Προσδίδουν νέο αέρα στη γερασμένη μας κοινωνία που οδεύει ολοταχώς στο γκρεμό και στην καταστροφή της, αρνούμενη να αφουγκραστεί τον ιδιαίτερο παλμό ορισμένων ενεργών της κυττάρων, που είτε από ένστικτο επιβίωσης, είτε από ξεροκεφαλιά, είτε από συνειδητή διάθεση ανατροπής, προσπαθούν να αλλάξουν κατεύθυνση στις ράγες. Για την προσπάθεια αυτή δεν έχω παρά να ευχαριστήσω από καρδιάς όλους τους συντελεστές της! 

Παρασκευή 16 Οκτωβρίου 2015

Εμφύλιος στη Συρία - Μέρος Α'


2011

Οι διαμαρτυρίες ξεκινάνε 15 Μαρτίου 2011. Εμπνέονται από το κύμα διαδηλώσεων της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής που άρχισε να εκδηλώνεται στις 18 Δεκεμβρίου 2010 στην Τυνησία και ονομάστηκε «Αραβική Άνοιξη», υποδηλώνοντας το τέλος του αραβικού κόσμου όπως τον ξέραμε. Οι διαμαρτυρόμενοι πολίτες ζητάνε μεταρρυθμίσεις, περισσότερες ελευθερίες και απελευθέρωση πολιτικών κρατουμένων. Είναι σχεδόν αποκλειστικά σουνίτες, οι οποίοι αποτελούν και την πλειονότητα της χώρας και συγκεκριμένα –και επί της ουσίας-- διαμαρτύρονται για τη χρόνια εγκαθίδρυση της σιίτικης σέκτας του Άσαντ στη δημόσια διοίκηση, στο στρατό και τον κρατικό μηχανισμό (1). Αυτά τα χαρακτηριστικά είχε και ο μακροχρόνιος εμφύλιος πόλεμος του Λιβάνου (1975-1990), στον οποίο η Συρία εισέβαλε το 1976 ως ειρηνευτική δύναμη, αλλά κατ΄ ουσίαν, ως δύναμη κατοχής, το 2006 απέσυρε τα στρατεύματά της και το 2008 τον αναγνώρισε ως επίσημο κράτος (1). Ο σπουδασμένος στο Λονδίνο γιατρός Bashar al-Assad, το έτος 2000 (με 97%), με ανανέωση το 2007, διαδέχτηκε μετ’ εκλογής τον πατέρα του Hafez al-Assad που κυβέρνησε τη Συρία για 30 συναπτά έτη. Όπως και ο πατέρας του ηγείτο του Αραβικού Σοσιαλιστικού Baath Party που κυριαρχείται από αλαουίτες/σιίτες, αντίκειται στο «δυτικό ιμπεριαλισμό» έχοντας ως σύνθημα το «Ενότητα, ελευθερία, σοσιαλισμός» (2). Κατηγορείται για μη δημοκρατικές πρακτικές και παραβίαση ανθρώπινων δικαιωμάτων (2, 3).

Από μέρα σε μέρα οι συγκρούσεις γίνονται όλο και περισσότερο βίαιες. Λίγες ημέρες μετά, οι αστυνομικοί ανοίγουν πυρ κατά διαδηλωτών. Επτά αστυνομικοί και τέσσερις διαδηλωτές σκοτώνονται, ενώ περίπου εκατό άτομα τραυματίζονται (4). Οι διαδηλώσεις αρχίζουν να επεκτείνονται σε δεκάδες πόλεις. Κάποιοι από τους διαδηλωτές καίνε κτίρια και 15 από αυτούς σκοτώνονται από τις δυνάμεις καταστολής (5). Το βασικό αίτημα των διαδηλωτών γίνεται η ανατροπή του Άσαντ, τον οποίο η πολιτική καμπάνια των ΗΠΑ παρουσιάζει ως καταπιεστή του λαού του (6). Ο Άσαντ κάνει λόγο για προσπάθεια αποσταθεροποίησης που επιχειρείται από ξένους παράγοντες που «προωθούν την ατζέντα του Ισραήλ» (7). Στις 25 Απριλίου 2011 ξεκινάν οι ένοπλες συγκρούσεις αστυνομίας και στρατού από τη μια και εξεγερμένων πολιτών από την άλλη. Εκατοντάδες οι θάνατοι και από τις δυο πλευρές, οι περισσότεροι ασφαλώς από την πλευρά των εξεγερμένων. Χιλιάδες οι συλλήψεις. Στις 29 Ιουλίου 2011 δημιουργείται ο Ελεύθερος Συριακός Στρατός (Free Syrian Army) από λιποτάκτες αξιωματικούς με ξεκάθαρο σκοπό την ανατροπή του Άσαντ. Ένα μήνα μετά δημιουργείται μια ετερόκλητη συμμαχία αντι-κυβερνητικών δυνάμεων που αποτελείται από μετριοπαθείς επαναστάτες, αλλά και τζιχαντιστές, έχοντας ως βάση την Τουρκία (Syrian National Council). Τη συμμαχία την ενώνουν: η υπεράσπιση του σουνιτικού δόγματος και η βούληση ανατροπής του Άσαντ. Ωστόσο, δεν φαίνεται να υπάρχει ούτε όραμα, ούτε ενιαία πολιτική γραμμή, ούτε επιχειρησιακή στρατηγική (1). Το Σεπτέμβρη λαμβάνει χώρα η γενικευμένη σύρραξη του Rastan που κρατάει μια βδομάδα και αναγκάζει τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό να εγκαταλείψει. Ο αρχηγός του Colonel Riad al-Asaad υποχωρεί στην Τουρκία, απ’ όπου αποκτά τον έλεγχο αρκετών περιοχών που χρησιμοποιεί ως ορμητήριο για νέες επιθέσεις στο έδαφος της Συρίας (5). Το Νοέμβριο, μετά από έξι μέρες βομβαρδισμών, ο Στρατός της Συρίας καταλαμβάνει τη Homs, την Τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Συρίας, την αποκαλούμενη «Πρωτεύουσα της Επανάστασης». Τους επόμενους μήνες οι επιθέσεις των επαναστατών κλιμακώνονται και υπάρχουν θύματα και από τις δυο μεριές (8, 9). 

Η Ευρωπαϊκή Ένωση κάνει εμπάργκο στις εισαγωγές πετρελαίου και η παραγωγή μειώνεται κατά 75% (10). ΗΠΑ και Ισραήλ έχουν λόγους να υποστηρίζουν την ανατροπή του Άσαντ, καθότι μια ένωση των δυνάμεων του Ιράν και της Συρίας ενδεχομένως να κινούταν απειλητικά προς το Ισραήλ, οργανώνοντας σιγά-σιγά όλες τις εχθρικές-προς-αυτό δυνάμεις. Ωστόσο, αποφεύγουν να εφοδιάσουν με όπλα τους αντικαθεστωτικούς, διότι φοβούνται ότι ανάμεσα σε αυτούς υπάρχουν και εκείνοι που αύριο θα τα στρέψουν εναντίον του Ισραήλ (1). Η Συρία διατηρεί παραδοσιακά καλές σχέσεις με τη Ρωσία και μαζί με την Κίνα ασκούν βέτο στα ψηφίσματα του ΟΗΕ που αφορούν επιβολή κυρώσεων ή επέμβαση στη Συρία και το Ιράν (11).

Κηδεία διαδηλωτών των αντι-κυβερνητικών δυνάμεων, Duma. Πηγή: Reuters


2012

Οι μάχες συνεχίζονται. Η κρατική τηλεόραση της Συρίας μεταδίδει θανάτους από εκρήξεις βομβών στην Aleppo και τις αποδίδει σε τρομοκρατικές ενέργειες που κατευθύνονται από ξένο δάκτυλο, όπως αναφέρει το ίδιο δημοσίευμα του Reuters  (12). Σύμφωνα με το ίδιο δημοσίευμα, ο Άσαντ, υποστηριζόμενος από τη Ρωσία, εξακολουθεί να αγνοεί τις εκκλήσεις από ΗΠΑ, Τουρκία, ΕΕ και διαφόρων χωρών του Αραβικού Συνδέσμου. To Φεβρουάριο οι επαναστάτες παίρνουν τον έλεγχο της Rastan, μιας πόλης 60.000 κατοίκων με στρατηγική σημασία αφού βρίσκεται στην κύρια οδό που συνδέει τη Δαμασκό με τη Βόρειο Συρία (13). Έως τότε τα θύματα του εμφυλίου υπολογίζονται ότι ξεπερνάνε τις 11.000 (14). Τον Απρίλιο επενέβη ο Κόφι Ανάν προτείνοντας ένα σχέδιο ειρήνευσης έξι σημείων που περιλάμβανε μεταξύ άλλων παύση πυρός και χρήσης βαρέων όπλων από την κυβέρνηση, απελευθέρωση κρατουμένων, διασφάλιση του δικαιώματος διαδήλωσης, πάντα υπό την εποπτεία του ΟΗΕ (15). Το Ιράν και η Ρωσία δηλώνουν ότι υποστηρίζουν το διάλογο ώστε να σταματήσουν ο εχθροπραξίες (16). Το ίδιο και η Συρία (17). Κατά τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης, όμως, οι εχθροπραξίες συνεχίστηκαν. Τέλος Μαΐου κλιμακώνονται οι επιθέσεις εκατέρωθεν. Τον Ιούνιο, μετά τη σφαγή του Al-Qubeir, o OHE αναγνωρίζει τον εμφύλιο στη Συρία (18). Στις 22 Ιουνίου πέφτει ένα τούρκικο αεροσκάφος από δυνάμεις του Συριακού στρατού και σκοτώνονται και οι δυο πιλότοι. Η Συρία υποστηρίζει ότι το αεροσκάφος ήταν στον εναέριο χώρο της. Ο Ερντογάν το αρνείται και απειλεί τη Συρία. Ο Άσαντ δηλώνει ότι δεν επιθυμεί σύρραξη με την Τουρκία (19). Το καλοκαίρι οι συρράξεις εντείνονται στις πόλεις της Δαμασκού και της Aleppo. Οι επαναστάτες μεταφέρουν τη βάση τους από τη νότια Τουρκία στη βόρεια Συρία (20) και καταλαμβάνουν την πόλη Maarat al-Numan, που συνδέει τη Δαμασκό και την Aleppo και τη Douma, το μεγαλύτερο προάστιο της Δαμασκού (21). Έτσι η πρωτοβουλία ειρήνευσης σταματάει στις 2 Αυγούστου (22). Το Νοέμβριο οι επαναστάτες καταλαμβάνουν δυο μεγάλες βάσεις της Συρίας, ενώ ο αριθμός των νεκρών τετραπλασιάζεται, αφού ξεπερνάνε τους 40.000 (23, 24). Το Δεκέμβριο Αμερικάνοι αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι ο Στρατός της Συρίας χρησιμοποίησε βαλλιστικούς πυραύλους Scud ενάντια στους επαναστάτες (25), κάτι που η κυβέρνηση της Συρίας αρνείται (26). Εν τω μεταξύ, οι δυνάμεις των επαναστατών κερδίζουν όλο και περισσότερο έδαφος.

Είναι γνωστό ότι η απόλυτη εξουσία των Άσαντ για μισό αιώνα στη Συρία, εμποδίζει την ιμπεριαλιστική πολιτική και τα σχέδια των ΗΠΑ και των συμμάχων τους, Τουρκία, Κατάρ, Σαουδική Αραβία, Ισραήλ, κ.α. Αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Μέση Ανατολή είναι, από μόνη της, ένα καζάνι που βράζει… για πολλούς λόγους. Αν και οι Αμερικάνοι έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στην «Αραβική Άνοιξη» και στην επέκτασή της, ωστόσο υπάρχουν πολλά υπαρκτά σοβαρά προβλήματα, όπως η διαχείριση της δημοκρατίας, η διαμάχη σιιτών-σουνιτών, η ταύτιση πολιτικής και θρησκείας, η έλλειψη πολιτικού οράματος... προβλήματα που μαίνονται εδώ και πολλά χρόνια, τόσο στη Συρία όσο και σε άλλα αραβικά κράτη. Αυτά τα ενδογενή προβλήματα, τους οδηγούν σε εμφύλιες συγκρούσεις, τις οποίες αρκετές φορές εκμεταλλεύονται ξένοι δάκτυλοι προς τα συμφέροντά τους. Συνεπώς, η κατάσταση είναι πολύ πιο πολύπλοκη από ένα δογματικό, αφοριστικό και ισοπεδωτικό "φταίει η Δύση" (που υποκρύπτει σαφή και ανεπεξέργαστα πολιτικά-ιδεολογικά κίνητρα και έχει διάθεση επικίνδυνης αποδόμησης). Έτσι, από τη μια μεριά, έχουμε μια συμμαχία, ή μάλλον κοινά συμφέροντα, από ΗΠΑ, Ε.Ε., Τουρκία, Κατάρ, Σαουδική Αραβία και Ισραήλ και από την άλλη από Ρωσία, Ιράν, Λίβανο και Κίνα. Μέχρι στιγμής, κανένας δεν φαίνεται να έχει διάθεση να κάνει πίσω. Αυτή η κατάσταση, νομίζω, θα φέρει νέες ισορροπίες στην περιοχή και αυτό βρίσκεται εν τω γίγνεσθαι...

Μια αξιόλογη άποψη

O καθηγητής Ισλαμικών Σπουδών Tariq Ramadan του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, σε ένα λόγο που εκφώνησε στις 23 Ιανουαρίου 2012 και παρουσιάζεται παρακάτω, αποτιμά ότι θετική πρόοδος υπάρχει μόνο στην Τυνησία και όχι στην έκρυθμη κατάσταση της Λιβύης, της Αιγύπτου ή της Υεμένης ή ακόμα και της «πετρελαϊκής μοναρχίας» του Μπαχρέιν και των άλλων μοναρχιών του πλούσιων αραβικών κρατών, για τα οποία ανησυχεί…

Θεωρεί ότι η «δημοκρατικοποίηση» της Ασίας εν όψει των διαδικασιών της παγκοσμιοποίησης (που, ως γνωστό, υπέθαλπε άλλα κίνητρα, γεωστρατηγικής και οικονομικής φύσεως), προαναγγέλθηκε από το Μπους ήδη από το 2003, όταν ο Αμερικάνος πρόεδρος εξηγούσε αυτό που συνέβαινε στο Ιρακ. Αλλά ο ισλαμιστής διανοητής διερωτάται: «Είμαστε, ως ισλαμιστές, έτοιμοι για δημοκρατία;». Μαρτυράει επίσης ότι σε κάποια συνάντησή τους ο προσωπικός σύμβουλος του Τούρκου Πρωθυπουργού Ταγίπ Ερντογάν, είπε: «η ερώτηση μπορεί να είναι όχι αν οι Άραβες είναι έτοιμοι για δημοκρατία, αλλά είναι η Δύση έτοιμη για τους Άραβες που βιώνουν τη δημοκρατία;» (5.26-5.55). Χαρακτηρίζει την Αραβική Άνοιξη ως «παιχνίδι σκάκι» και όχι ως «ντόμινο» (9.00). Θέτει τα εξής σημαντικά ζητήματα, τα οποία πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για την κατανόηση της όλης κατάστασης:
1) Την κρίση των δικτατοριών. Το ερώτημα είναι: «Πώς θα πρέπει να τη διαχειριστούμε»; Αποκαλεί μύθο την ύπαρξη μόνο δυο εναλλακτικών που εκφράζεται μέσω του (ψευτο-)διλήμματος: «Δικτάτορες ή φανατικοί ισλαμιστές».
2) Αναφέρεται στους νέους χρήστες του ίντερνετ και των κοινωνικών μίντια οι οποίοι τέθηκαν φανατικά κατά των δικτατόρων, αλλά δεν είχαν προτάσεις-όραμα για τις χώρες τους.
3) Τονίζει την ανάγκη αποφυγής της πόλωσης και ανάπτυξης διαλόγου μεταξύ islamists-secularists. Δηλαδή ισλαμιστών (που θεωρούνται «οπισθοδρομικοί») και εκείνων που πιστεύουν στο διαχωρισμό πολιτικής και θρησκείας (των πιο «προοδευτικών») αλλά συνήθως δεν έχουν επαφή με την καθημερινότητα των ισλαμικών χωρών. Στην πλειονότητά τους είναι νέοι.
4) Υποστηρίζει ότι η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν πολλές τάσεις στους ισλαμιστές. Δεν είναι μόνο οι ριζοσπάστες, αλλά και οι τυπολάτρες (legalists), όπως και οι μεταρρυθμιστές (καθώς και τάσεις μέσα στους μεταρρυθμιστές – λ.χ. οι literalists που είναι οι πιο δογματικοί από τους υπόλοιπους).
5) Δίνει έμφαση στους νέους παράγοντες που επηρεάζουν την κατάσταση στη Μέση Ανατολή, αναφερόμενος ειδικά στην Κίνα (που επεκτείνεται ταχέως), στη Ρωσία, στην Ινδία, στη Βραζιλία, τη Νότια Αφρική, λέγοντας ότι θα πρέπει να επαναπροσδιορίσουν τις σχέσεις μαζί τους για να ισορροπήσουν την επίδραση της Δύσης.
6) Αναφέρεται στη διαμάχη Παλαιστίνης-Ισραήλ που τη θεωρεί κλειδί για την κατανόηση της γενικότερης κατάστασης.
7) Τέλος, τονίζει τη σημασία της διαμάχης μεταξύ σουνιτών-σιιτών. Παλαιότερα τους ένωνε η εναντίωσή τους στο Ισραήλ. Το ερώτημα πλέον που επικρατεί είναι: ποιοι είναι οι πιο αποτελεσματικοί για να αντισταθούν στο Ισραήλ; Η απάντηση είναι οι σιίτες (λ.χ. όπως η κυβέρνηση της Συρίας, του Λιβάνου και του Ιράν). Αυτό εντείνει το διχασμό και αναμένεται να υπάρξει ακόμα μεγαλύτερη ένταση στο μέλλον.

Ο Dr. T.Radaman πιστεύει ότι τα ισλαμικά κράτη πρέπει να προχωρήσουν πέρα από την πόλωση και ότι απαιτείται πολιτικό όραμα που θα προκύψει από πιο μετριοπαθείς τάσεις ισλαμιστών. Δεν πιστεύει ότι μπορεί να υπάρχει κάποια πρόοδος στις πλούσιες αραβικές μοναρχίες (οι οποίες, βέβαια, για συγκεκριμένους λόγους, δεν είναι ούτε στο "δημοκρατικό", ούτε στο "ανθρωπιστικό" στόχαστρο).

Tariq Ramadan - "Trying to Understand the Arab Awakening"



ΠΗΓΕΣ