Προς ένα νέο δίκτυο επιστημονικών συμβούλων της αυτοδιοίκησης

Κάθε περιφέρεια και δήμος έχει το δικαίωμα να προσλαμβάνει «ειδικούς συμβούλους» ή «επιστημονικούς συνεργάτες», βάσει των διατάξεων του 163 Ν. 3584/2007. Η διαφορά, σύμφωνα με τον παραπάνω νόμο, έγκειται στο ότι για κάθε επιστημονικό συνεργάτη απαιτείται «επιπλέον και διδακτορικό δίπλωμα ή τίτλος μεταπτυχιακών σπουδών Ανώτατης Σχολής της ημεδαπής ή αλλοδαπής ή αξιόλογες ειδικές μελέτες, σχετιζόμενα με το αντικείμενο της απασχόλησης τους». Παρατηρείται ότι οι περιφέρειες και οι δήμοι της χώρας επιλέγουν την πρόληψη «ειδικών συμβούλων» και όχι την πρόσληψη «επιστημονικών συνεργατών», που είναι κάτι πιο συγκεκριμένο και απαιτητικό ως προς τις γνώσεις, το πεδίο του έργου και τα πεπραγμένα τους.

Συνήθως, λοιπόν, τα κριτήρια επιλογής των ειδικών συμβούλων δεν είναι ικανοποιητικώς αξιοκρατικά και διαφανή, καθώς, αποτελεί «κοινό μυστικό» ότι προτιμώνται υποψήφιοι, στελέχη, συγγενείς ή φίλοι της επικρατούσας δημοτικής ή περιφερειακής παράταξης, αρκεί να έχουν ένα απλό ΠΕ ή ΤΕ πτυχίο, χωρίς περαιτέρω εξειδικευμένες γνώσεις ή χωρίς ιδιαίτερη επαγγελματική εμπειρία, σε σχέση με συνυποψηφίους τους. Αυτό συμβαίνει διότι μέχρι σήμερα δεν διασφαλίζεται η πρόσληψη συμβούλων με τα περισσότερα προσόντα, αφού η επιλογή αυτή γίνεται από τον εκάστοτε δήμαρχο ή περιφερειάρχη βάσει προσωπικών κριτηρίων (και των γνωστών πελατειακών λογικών), χωρίς υποχρέωση μοριοδότησης των υποψηφίων ή οποιονδήποτε επίσημων κριτηρίων αξιολόγησης. Εν γένει, φαίνεται ότι οι αυτοδιοικητικοί τείνουν να χρησιμοποιούν αυτούς τους ειδικούς συμβούλους για την επανεκλογή τους και όχι για να παράξουν συντονισμένο και ουσιαστικό έργο όπως αναμένουν οι πολίτες, από τους οποίους οι σύμβουλοι αμείβονται.

Επιπλέον, μετά την πρόσληψη των συμβούλων αυτών, συνήθως παρατηρείται ότι οι επιλεχθέντες δεν ασχολούνται με τα προκηρυγμένα αντικείμενα σε επίπεδο στρατηγικού σχεδιασμού ή εφαρμογής (που είναι και τα ζητούμενα), αλλά σε επίπεδο γραμματειακής υποστήριξης ή γραφειοκρατικής εργασίας ή, ακόμα, ασχολούνται με άλλα άσχετα με την ειδίκευσή τους αντικείμενα (αφού, συνήθως, καλύπτουν σκόρπιες και άτακτες ανάγκες των αιρετών προϊσταμένων τους). Όλα αυτά, σε συνδυασμό με την έλλειψη ξεκάθαρων στρατηγικών στόχων και με την έλλειψη συντονισμού και επικοινωνίας μεταξύ τους, οδηγούν στην παραγωγή αμφιλεγόμενου έργου.

Ερώτημα: τι χρειαζόμαστε περισσότερο, συμβούλους πολιτικών προσώπων για τη συνέχιση της πολιτικής τους σταδιοδρομίας ή ουσιαστική υποστήριξη του έργου των υπηρεσιών για τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας;

Η πρόταση

Θα μπορούσε, λοιπόν, να γίνει μια τροποποίηση του «Καλλικράτη» ως προς την επιλογή συμβούλων, ώστε να γίνεται υποχρεωτική επιλογή συμβούλων της υψηλότερης δυνατής κατάρτισης (και όχι απλά ΠΕ ή ΤΕ). Οι σύμβουλοι αυτοί θα είχαν πολλά να προσφέρουν στους τομείς ειδίκευσής τους, συνεισφέροντας σε ένα συντονισμένο σχεδιασμό και σε μια μεθοδική υλοποίηση μιας νέας αναπτυξιακής πολιτικής. Αυτό πιστεύω ότι θα βοηθούσε σημαντικά το έργο της αυτοδιοίκησης, ειδικά από τη στιγμή που: α) στο χώρο της αυτοδιοίκησης υπάρχουν δομές αμφίβολης αποτελεσματικότητας και παραγωγής έργου, των οποίων η συνέχιση λειτουργίας τους θα πρέπει να εξεταστεί σοβαρά και β) οι πόροι για τέτοιες προσλήψεις υπάρχουν (και δαπανώνται με άλλο τρόπο).

Το προτεινόμενο δίκτυο επιστημονικών συμβούλων της Περιφέρειας και του Δήμου, υπό προϋποθέσεις, θα μπορούσε να αποτελέσει μια ισχυρή αναπτυξιακή δομή και ένα εξαιρετικό δίκτυο παροχής έργου υψηλής ποιότητας. Έτσι, οι πολιτικοί θα αναγκαστούν να αποδυναμώσουν τις (περισσότερο) προσωπικές ομάδες εργασίας τους και να προσαρμοστούν σε νέες δομές που θα λειτουργούν προς (μεγαλύτερο) όφελος του κοινωνικού συνόλου, βάσει σύγχρονων γνώσεων, προδιαγραφών, τάσεων και αναγκών.

Οι στόχοι τους (ενδεικτικά, παραθέτω κάποιους γενικούς/θεματικούς και κάποιους πιο ειδικούς στόχους) θα μπορούσαν να είναι οι εξής:

- η συνδυαστική αξιοποίηση πρωτογενούς τομέα-μεταποίησης-τουρισμού-πολιτισμού (ειδικά για τα νησιά),

- ο σχεδιασμός ολοκληρωμένης και βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης,

- η ενίσχυση πρόσβασης, χρήσης και ποιότητας των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών, σε συνδυασμό με την αξιοποίηση της παράδοσης και της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς μας και η μεταφορά τεχνολογίας και τεχνογνωσίας,

- η προώθηση έρευνας και καινοτομίας σε συνεργασία με τα Περιφερειακά Συμβούλια Καινοτομίας,

- η σύνδεση έρευνας-αγοράς,

- η προστασία, η διαχείριση, ο σχεδιασμός και η ανάδειξη του περιβάλλοντος, της βιοποικιλότητας και του τοπίου μας, προς βελτίωση τόσο του τουριστικού προϊόντος όσο και της ποιότητας ζωής,

- οι σύγχρονες δυναμικές του κοινωνικού κεφαλαίου,

- η εκπόνηση στρατηγικών σχεδιασμών και μελετών (που συνήθως ανατίθενται σε μεγάλα ιδιωτικά γραφεία και αφότου εκπονηθούν, καταλήγουν σε συρτάρια και δεν υλοποιούνται),

- η δημιουργία και διάδοση Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων (ΚοινΣΕπ) και η συνεχής στήριξη και προώθηση της κοινωνικής οικονομίας,

- η σύνδεση αυτοδιοίκησης, τοπικής κοινωνίας και πανεπιστημίων (λ.χ. στα πανεπιστήμια γίνονται έρευνες, αναπτύσσονται εφαρμογές και εκπονούνται εργασίες που είναι άγνωστες στο ευρύ κοινό και στο μεγαλύτερο βαθμό μένουν αναξιοποίητες, ενώ θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από τις τοπικές κοινωνίες συχνά χωρίς ή με ελάχιστο κόστος),

- ο ενεργειακός σχεδιασμός και η αξιοποίηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας,

- η παροχή καθημερινής βοήθειας σε επιχειρήσεις προς ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς τους, καθώς και η δικτύωση επιχειρηματιών (clusters) προς επίτευξη κοινών στόχων (π.χ. δημιουργία καλαθιού τοπικών προϊόντων, αλληλο-υποστηριζόμενες δράσεις τοπικών επιχειρήσεων ή και ερευνητικών φορέων),

- η ανάπτυξη συνολικής τοπικής/νησιωτικής ταυτότητας (brand name),

- η προώθηση της τυποποίησης τοπικών προϊόντων, η δημιουργία προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας, η δημιουργία προϊόντων ονομασίας προέλευσης και η διασύνδεση με τουρισμό, κλπ,

- η ενσωμάτωση καινοτομιών και ποιοτική αναβάθμιση σε όλη τη διαδικασία παραγωγής και διακίνησης προϊόντων,

- η δημιουργία και ανάπλαση κοινόχρηστων και πράσινων χώρων,

- η ορθή και ολοκληρωμένη διαχείριση αποβλήτων προς συμμόρφωση με τις διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας και η αξιοποίηση ευκαιριών παραγωγής νέων καινοτόμων προϊόντων

- η ολοκληρωμένη διαχείριση ελαιώνων και η διασφάλιση ποιότητας με συνεχή εκπαίδευση και επιμόρφωση παραγωγών σε κατάλληλες καλλιεργητικές πρακτικές,

- κ.α.

Οι παραπάνω στόχοι θα έχουν συγκεκριμένα παραδοτέα σε συγκεκριμένους χρονοδιαγράμματα που θα τεθούν, όπως συμβαίνει σε όλα τα σοβαρά projects. Για παράδειγμα, αυτή τη στιγμή σε Δήμο και Περιφέρεια εργάζονται τουλάχιστον δέκα (10) ειδικοί σύμβουλοι με έδρα τη Λέσβο, οι θέσεις των οποίων θα μπορούσαν να καλυφθούν από το καλύτερο εξειδικευμένο (σε αντικείμενα που ανταποκρίνονται στους παραπάνω στόχους) ανθρώπινο δυναμικό του τόπου, το οποίο χειραφετημένο από τις καθημερινές ανάγκες των προϊσταμένων τους (που, ενδεχομένως, να μπορούν να καλυφθούν από άλλους υπαλλήλους) και με συγκεκριμένη στοχοθεσία και συνεργασίες, θα μπορούσε να κάνει "θαύματα"...

Τέλος, θα ήθελα να τονίσω ότι η Πολιτεία οφείλει να προσπαθήσει να εφαρμόσει (με πράξεις και όχι με λόγια) αυτό που έχει διαμηνυθεί σε ποικίλους τόνους και με διαφόρους τρόπους (από την κυβέρνηση, από αυτοδιοικητικούς φορείς, από εκπαιδευτικά ιδρύματα, αναπτυξιακούς φορείς, κλπ): βασικός σκοπός της χώρας μας πρέπει να είναι η συγκράτηση των επιστημόνων και του δυναμικού της υψηλής εξειδίκευσης/κατάρτισης προς αποφυγή του φαινομένου “brain drain”, δηλαδή της "διαρροής" επιστημονικού - και υψηλής εξειδίκευσης - προσωπικού στο εξωτερικό και η αξιοποίησή τους για την επίτευξη μιας βιώσιμης ανάπτυξης.

Τα παραπάνω αποτελούν κάποιες πρώιμες μου σκέψεις, που θα μπορούσαν να καταλήξουν σε μια ολοκληρωμένη ριζοσπαστική πρόταση/μεταρρύθμιση που θα οδηγήσει σε αναζωογόνηση της τοπικής μας αυτοδιοίκησης.

Βαγγέλης Σπ. Παυλής

Διδάκτωρ-Ερευνητής