Οργανισμός Τουριστικής Προβολής ή …σχεδιασμός ολοκληρωμένης και βιώσιμης νησιωτικής ανάπτυξης;

Τα νησιά μας χαρακτηρίζονται από δυσμενή ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά, πληθυσμιακή γήρανση, χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης και δια βίου εκπαίδευσης, χαμηλό ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ σε σχέση με τις περιοχές της ενδοχώρας και από το χαμηλότερο ποσοστό καινοτομίας στην Ελλάδα[1]. Όμως, η συνδυαστική αξιοποίηση των πολιτισμικών και φυσικών πόρων είναι το εξέχον συγκριτικό μας πλεονέκτημα. Γι’ αυτό και εν όψει των συνεχών περιβαλλοντικών πιέσεων και της υποβάθμισης, πρέπει να φροντίσουμε να διαχειριστούμε σωστά το φυσικό και δομημένο περιβάλλον, τη βιοποικιλότητα, την υλική και άυλη κληρονομιά, δηλαδή το μοναδικό τοπίο μας, το οποίο αποτελεί τον τοπικό μας πλούτο και το κοινό μας αγαθό. Η βιώσιμη ανάπτυξη των νησιών του Βορείου Αιγαίου, όπως και άλλων ελληνικών και ευρωπαϊκών νησιών, θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω ανάπτυξης της έρευνας, της τεχνολογίας και της καινοτομίας, η οποία είναι η πολιτική που προτείνεται συνεχώς σε επιστημονικό αλλά και σε πολιτικό επίπεδο[2] και μετουσιώνεται σε στόχο/στόχους από τα διάφορα κοινοτικά προγράμματα[3].

Βασικό ζητούμενο, η σωστή και συνδυαστική αξιοποίηση 

των φυσικών και πολιτισμικών μας πόρων. Έργο του Pawel Kuczynski

Η Στρατηγική «Έξυπνη Εξειδίκευση» βασίζεται στην «Ευρώπη 2020» που είναι η αναπτυξιακή στρατηγική για την επόμενη δεκαετία και έχει υιοθετηθεί από όλα τα Κράτη-Μέλη της ΕΕ. Η πολιτική αυτή προσαρμόζεται σε περιφερειακό πλαίσιο ανά την Ελλάδα. Αποτελεί μια ολοκληρωμένη στρατηγική ανάπτυξης βασισμένη στη γνώση, στην έρευνα και την καινοτομία, στην τεχνολογική ανάπτυξη, στην εξωστρέφεια και στη δυναμική για αριστεία και προάγει την τοπικότητα, την ποιότητα, την απασχόληση, την επιχειρηματικότητα και την αποτελεσματική αξιοποίηση των πόρων. Βασικός στόχος είναι η ανάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτημάτων που καθιστούν ένα τόπο ή ένα τοπίο μοναδικό σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Ενδεικτικά: δημιουργία προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας, ενσωμάτωση καινοτομιών και ποιοτική αναβάθμιση σε όλη τη διαδικασία παραγωγής και διακίνησης προϊόντων, προώθηση τυποποίησης, βελτίωση παρεχόμενων υπηρεσιών από την τοπική αυτοδιοίκηση αλλά και τις τουριστικές επιχειρήσεις, δημιουργία προϊόντων ονομασίας προέλευσης και διασύνδεση με τουρισμό, δημιουργία και ανάπλαση κοινόχρηστων και πράσινων χώρων, διαμόρφωση ενεργειακού σχεδιασμού και αξιοποίηση των ΑΠΕ, ορθή και ολοκληρωμένη διαχείριση αποβλήτων, ανάπτυξη συνολικής νησιωτικής ταυτότητας (brand name), δημιουργία και διάδοση ΚοινΣΕπ και νέων παραγωγικών μονάδων, κλπ. Όλα τα παραπάνω, συνδυαστικά, θα συμβάλλουν σε μια ολοκληρωμένη και βιώσιμη νησιωτική ανάπτυξη. 

Για την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου έχει ήδη εκπονηθεί ένα στρατηγικό πλαίσιο για την «Έξυπνη Εξειδίκευση» από ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Αιγαίου: http://www.pepba.gr/upload/ris3_pba.zip. Η μελέτη προτείνει τη δημιουργία μιας δομής υλοποίησης της στρατηγικής έξυπνης εξειδίκευσης που αφορά συνδυαστικά τον πρωτογενή τομέα και την μεταποίηση, αλλά και τον τουρισμό-πολιτισμό. Η συνδυαστική ανάπτυξη γεωργίας-κτηνοτροφίας-αλιείας, μεταποίησης και ειδικών μορφών τουρισμού μέσα σε πλαίσια μικρής κλίμακας με σεβασμό στην παράδοση, στο τοπίο και στο φυσικό περιβάλλον, αποτελούν το δικό μας μοχλό ανάπτυξης. Ασφαλώς κάτι τέτοιο απαιτεί όραμα, σχέδιο και επιλογή των κατάλληλων ανθρώπων υψηλής κατάρτισης (μακριά από πελατειακές λογικές) που θα έρχονται σε καθημερινή επαφή με τις επιχειρήσεις αλλά και κέντρα λήψης αποφάσεων σχεδιασμού και εφαρμογής πολιτικών. Συνεπώς, αποσπασματικές λογικές ίδρυσης ενός Οργανισμού Τουριστικής Προβολής Λέσβου δεν θα βοηθήσουν στην επίτευξη μιας ολοκληρωμένης και βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης. Ο σχεδιασμός μιας τέτοιας ανάπτυξης θα πρέπει να γίνεται από ειδικούς (όπως συνέβη στην περίπτωση της Έξυπνης Εξειδίκευσης) μετά από πολύπλευρη και ενδελεχή έρευνα (και στη συνέχεια να εγκρίνεται από τα αρμόδια όργανα ή/και να τίθεται, ίσως, αν κρίνεται απαραίτητο, σε δημόσια διαβούλευση) και όχι να σχεδιάζεται «στο πόδι» από πολιτικούς. Η πρόταση του στρατηγικού πλαισίου από την ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Αιγαίου είναι αμφίβολο αν υλοποιηθεί. Για να οικοδομηθεί κάτι πραγματικά αξιόλογο και αποτελεσματικό, που θα έχει προοπτική και μπορεί να θέσει τις βάσεις ανάπτυξης, πρέπει να υπάρξει υπεύθυνη αποτίμηση της κατάστασης, σύμπνοια, συναντίληψη και στήριξη πολλών φορέων και φυσικά πολιτική βούληση. Τώρα είναι η ευκαιρία μας... Προς αυτή την κατεύθυνση, θα μπορούσε, ίσως, να αξιοποιηθεί το νεοσύστατο Συμβούλιο Έρευνας και Καινοτομίας της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου.

Προτείνεται, λοιπόν, αντί να ιδρυθεί ο Οργανισμός Τουριστικής Προβολής, να εξεταστεί προσεκτικά από όλους τους φορείς η προτεινόμενη «Δομή υλοποίησης της στρατηγικής έξυπνης εξειδίκευσης για την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου» (που θα εμπεριέχει και το κομμάτι του "τουρισμού", το οποίο δεν θα έπρεπε να προσεγγίζεται αποσπασματικά) για να υπάρξει κοινή, μαζική και στοχευμένη καταβολή προσπαθειών προς αυτή την κατεύθυνση καθότι, σήμερα, απαιτούνται ολοκληρωμένες και βιώσιμες προσεγγίσεις.

ΥΓ: Αν πάλι κάποιοι εμμένουν στην ίδρυσή του ας λάβουν υπόψη αυτές τις δυο παρεμβάσεις:
α) http://www.lesvospost.com/2015/06/blog-post_19.html
β)http://www.politeslesvou.gr/ta-nea-mas/item/109-deltio-typou-organismos-touristikis-provolis-kleidia-i-symmetoxi-kai-i-synergasia

---

[1] Το Βόρειο Αιγαίο εμφανίζει το χαμηλότερο ποσοστό επιχειρήσεων με καινοτομία προϊόντων ή/και διαδικασίας, βάσει των στοιχείων έρευνας του ΕΚΤ http://metrics.ekt.gr/sites/metrics/files/CIS_2010-2012_Greece_el.pdf. Η έρευνα βασίζεται σε στοιχεία που μετράνε την είσοδο νέων ή σημαντικά βελτιωμένων προϊόντων ή υπηρεσιών ή διαδικασιών παραγωγής στην αγορά και εμφανίζει πρώτη την Περιφέρεια Κρήτης με μεγάλη μάλιστα διαφορά από τις επόμενες (50,5%), ενώ στην τελευταία θέση βρίσκεται η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου (9,4%).

[2] http://www.espon.eu/export/sites/default/Documents/Projects/TargetedAnalyses/EUROISLANDS/FinalReport_foreword_CU-16-11-2011.pdf και http://www.dbresearch.com/PROD/DBR_INTERNET_EN-PROD/PROD0000000000283994.pdf 

[3] Για παράδειγμα: http://www.gsrt.gr/News/Files/New966/%CE%A0%CE%A1%CE%9F%CE%94%CE%97%CE%9C%CE%9F%CE%A3%CE%99%CE%95%CE%A5%CE%A3%CE%97%20-%20%CE%94%CE%A1%CE%91%CE%A3%CE%97%20%CE%9D%CE%95%CE%A9%CE%9D%20%CE%95%CE%A0%CE%99%CE%A3%CE%A4%CE%97%CE%9C%CE%9F%CE%9D%CE%A9%CE%9D%20v11%2010-11-2014.pdf

Τα άνθη του Ναπαίου Απόλλωνα

Εκατοντάδες πολίτες στα εγκαίνια του αιολικού ιερού του Ναπαίου Απόλλωνα στην Κλοπεδή της Λέσβου (κοντά στην περιοχή Νάπη), βορειοδυτικά της Αγ. Παρασκευής. Πολύ ενδιαφέροντα τα ευρήματα. Εντυπωσιακό το αποτέλεσμα των εργασιών συντήρησης. Αξιόλογη η ανάδειξη των μνημείων και η διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου… Με εξαίρεση ίσως τη μοντέρνα αρχιτεκτονική του εκθετηρίου (κυρίως) που δεν συνάδει με τη δική μου αισθητική άποψη και που, όπως και να 'χει, θα μπορούσε να εντάσσεται πιο αρμονικά στον περιβάλλοντα χώρο και στο τοπίο του τόπου. Συνολικά, θα έλεγα ότι πρόκειται για ένα όμορφο έργο ανάδειξης ενός από τους πιο σημαντικούς και ενεργειακά φορτισμένους αρχαιολογικούς χώρους του νησιού μας.

Μεγαλύτερο ενδιαφέρον μου προκάλεσε το ότι στο χώρο έξω από τον περίβολο του ναού βρέθηκε τάφος που εμπεριείχε προσφορές που χρονολογείται γύρω στα μέσα του 7^ου αιώνα π.Χ. Πρόκειται, ίσως, για ένδειξη ηρωολατρείας. Πιθανώς ο νεκρός να ήταν σημαίνον πρόσωπο, ο οποίος θα βρήκε ένδοξο θάνατο στη μάχη κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων μεταξύ των επικρατειών Αρίσβης-Μήθυμνας προς υπεράσπιση των συμφερόντων της Κοινότητάς του. Συμβολικό, ίσως, το γεγονός ότι ο τάφος του ήρωα της Κλοπεδής βρίσκεται στα σύνορα της επικράτειας. Εδώ, αν υπήρχαν επαρκή στοιχεία, θα μπορούσα να διαφωνήσω με το γραπτό κείμενο του διαμοιραζόμενου βιβλίου του Υπουργείου Πολιτισμού, σύμφωνα με το οποίο «...η παρουσία αυτή σχετίζεται με τη χθόνια υπόσταση της λατρευόμενης θεότητας η οποία με αυτή της την ιδιότητα μπορεί να φιλοξενεί στο Ιερό της έναν σημαντικό νεκρό». Η ηρωολατρεία αποτελεί χαρακτηριστικό ινδοευρωπαϊκών και, κατ’ επέκταση, πρωτοελληνικών αιολικών κοινωνιών που επιβλήθηκαν δια πυρός και σιδήρου των γηγενών κατοίκων και, ανάμεσα σε άλλα, πίστευαν σε ουράνιες ή/και ηλιακές θεότητες (όπως ο Απόλλωνας) και στην πατριαρχική δομή και οργάνωση της κοινωνίας. Με τον καιρό, αυτά τα φιλοπόλεμα φύλα ενσωμάτωναν αρμονικά τις πρότερες αξίες, τους εντόπιους (προελληνικούς) πληθυσμούς και τις παραδόσεις τους (π.χ. σε αρκετές περιπτώσεις η προελληνική Μεγάλη Μητέρα έγινε Άρτεμις ή ακόμα και Αθηνά, παρόλο που, εν τέλει, η πρόμαχος γλαυκώπις Παρθένος Αθηνά-Σοφία, που γεννήθηκε πάνοπλη από την κεφαλή του Διός, δεν θα είχε και τόση σχέση με τη Μεγάλη Μητέρα) και δημιούργησαν τον κλασικό μας πολιτισμό. 

Αξιοσημείωτο ότι ο ναός κτίστηκε πάνω σε παλαιότερα οικιστικά Μυκηναϊκά κατάλοιπα, την εποχή που πραγματοποιήθηκε ο πρώτος εποικισμός αιολικών φύλων (1200-1100 π.Χ.). Επίσης, ενδιαφέροντα είναι τα ευρήματα που συνηγορούν στη συνέχιση της λατρείας της Μυκηναϊκής Πότνιας (ως δανειακού κατάλοιπου της επίδρασης του μινωικού πολιτισμού, θα έλεγα, παρά ως "γνήσια" μυκηναϊκή πολιτισμική έκφραση), κεφαλή ειδώλου της οποίας ανευρέθη στις ανασκαφές. Η εν λόγω θεά λατρεύονταν σε ελλειψοειδή μικρό ιερό στον ίδιο χώρο που μετέπειτα κτίστηκε ο ναός του θεού του Φωτός, του Απόλλωνα-Ήλιου. Ένας χώρος-παλίμψηστο χθόνιας και ηλιακής λατρείας, ένα αμάλγαμα μητριαρχικών και πατριαρχικών παραδόσεων.

Πέραν από αυτά, ως προς το κομμάτι της εκδήλωσης που περιλάμβανε διαδοχικές πολιτικές ομιλίες και περιήγηση-ξενάγηση των --κουστουμαρισμένων (παρά τον καυτό καλοκαιρινό ήλιο)-- πολιτικών ως «σημαινόντων προσώπων» στο χώρο, προσωπικά πιστεύω ότι αυτές οι εθιμοτυπικές πολιτικές ομιλίες πρέπει πια να μετριασθούν στα απολύτως απαραίτητα. Τόσο για λόγους αισθητικής και συμβολισμού, όσο και για λόγους λειτουργικούς και λόγους ουσίας. Σε τέτοιες εκδηλώσεις, σημασία έχει η παρουσίαση και επιβράβευση του επιστημονικού έργου και οι διεκπεραιωτές ενός τόσο βαρυσήμαντου --για τον πολιτισμό μας-- έργου δεν πρέπει απλά να αναφέρονται τυπικά, αλλά να είναι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος όλων των παρευρισκόμενων που θέλουν να μάθουν για την αρχαιολογική και πολιτισμική σημασία του μνημείου αυτού, αλλά και για τα «μυστικά» του περιβάλλοντος χώρου και της ζώσας δύναμης και ενέργειας του τοπίου ως παλίμψηστου, στο οποίο εγγράφονται όλες οι ανθρώπινες δραστηριότητες, παλαιές και νέες. Του τοπίου ως τρόπου ή/και μέσου ενόρασης και βίωσης, του τοπίου ως συναισθηματικής και ιδεολογικής εικόνας ενός τόπου, του τοπίου ως έκφρασης του βαθύτερου «είναι» ενός τόπου.

Ως προς το κομμάτι της υλοποίησης του έργου, λοιπόν, και προς αποκατάσταση της τάξης (που είναι αμφίβολο τελικά το πόσοι θέλουν να την αποδώσουν), η ψυχή του έργου είναι η ομάδα των –κυρίως- νεαρών αρχαιολόγων που εργάστηκαν σκληρά για την ανάδειξη του μνημείου. Κάθισαν μέχρι το τέλος της εκδήλωσης και με ιδιαίτερο ζήλο, ευγένεια και μεγάλη χαρά εξηγούσαν ξανά και ξανά την ιστορία και τη γεωγραφία του ιερού, το ρόλο και τη σημαντικότητά του σε όλους τους (εκατοντάδες) επισκέπτες που --αναπάντεχα-- πλημμύρισαν το χώρο και στον καθέναν τους ξεχωριστά. Όμορφη και η παρουσία της χορωδίας (αλλά και η επιλογή των κομματιών), τα μέλη της οποίας ντυμένα με λευκά φορέματα συνέχιζαν να τραγουδάνε, ως παρέα, κάτω από τις ελιές, ακόμα και όταν τέλειωσε η εκδήλωση...

Άποψή μου είναι ότι ο πολιτισμός μιας κοινωνίας, μεταξύ άλλων, φαίνεται και από το που επιλέγει να αποδώσει τιμές... Αυτό εγείρει ακόμη βαθύτερες, μύχιες σκέψεις: πώς αναδεικνύεται, σήμερα, ένα «σημαίνον πρόσωπο»; Μια τέτοια απάντηση ίσως μαρτυρά και την ποιότητα του σύγχρονου πολιτισμού μας… Εν γένει, οι παλαιότεροι, σκεπτόμενοι υπεύθυνα και όχι μικροαστικά ή εγωκεντρικά, πρέπει πια κάνουν μια ολοκληρωμένη και ποιοτική αποτίμηση των πεπραγμένων τους, να επανα-προσεγγίσουν αυτόν τον παρωχημένο τρόπο άσκησης πολιτικής και την ευρύτερη στάση τους απέναντι στις επόμενες γενεές και να τις επιτρέψουν να συμμετέχουν πιο ενεργά στο σύγχρονο "γίγνεσθαι" (όχι ως υποταγμένοι ακόλουθοι ή αυλικοί τους, αλλά ως "παιδιά" τους) για να δώσουν τις απαραίτητες νέες κατευθύνσεις, οι οποίες δεν θα πρέπει να είναι μόνο πολιτικές…

Βοηθήστε τα λουλούδια (σας) ν’ ανθίσουν… ή, τουλάχιστον, μην τους κρύβετε τον Ήλιο. Αυτή είναι η επίκαιρη και η πραγματική πρόταση Πολιτισμού…. η πρόταση Ζωής.