Προτάσεις Πολιτικής Τοπίου για μια Πράσινη Ανάπτυξη και τρόποι επίτευξής τους

Αναδημοσίευση του κειμένου που πρωτοδημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα «Μετάβαση σε μια Πράσινη Ελλάδα 2010-2020» (http://www.diavouleusi.eliamep.gr/)

Σημείωση: Tο ΕΛΙΑΜΕΠ (Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής) σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρία για την προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομίας και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Περιβαλλοντικής Έρευνας και Κατάρτισης του Παντείου Πανεπιστημίου ανοίγουν έναν δημόσιο διάλογο στο διαδίκτυο προσκαλώντας πανεπιστημιακούς, εμπειρογνώμονες, εκπροσώπους της αυτοδιοίκησης, της κοινωνίας των πολιτών, αλλά και του επιχειρηματικού κλάδου με ειδική γνώση σε κάποια από τις πολιτικές της πράσινης ανάπτυξης να υποβάλλουν ουσιαστικές και εφαρμόσιμες προτάσεις πολιτικής. Σκοπός της πρωτοβουλίας αυτής είναι να γίνει μία γόνιμη παράθεση και ανταλλαγή θέσεων πάνω στα εξειδικευμένα ζητήματα της πράσινης ανάπτυξης (περισσότερα: http://www.diavouleusi.eliamep.gr/about/)

Σχετικός σύνδεσμος (στον τομέα «αστικός σχεδιασμός & κινητικότητα»), όπου μπορούν να κατατίθενται και τα σχόλια: http://www.diavouleusi.eliamep.gr/?cat=16

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ, ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΟΠΙΟΥ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ: ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΜΙΑ ΠΡΑΣΙΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Θεανώ Σ. Τερκενλή ^a, Δέσποινα Σχιστού ^β, Ευάγγελος Παυλής ^γ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ, ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ

^α Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, ^β Υποψήφια Διδάκτορας, ^γ Υποψήφιος Διδάκτορας

1.  Θεματική Περιοχή και Πλαίσιο

«Τοπίο», σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση του Τοπίου (European Landscape Convention, ELC, Φλωρεντία 2000) σημαίνει μια περιοχή, όπως γίνεται αντιληπτή από ανθρώπους, της οποίας ο χαρακτήρας είναι το αποτέλεσμα της δράσης και αλληλεπίδρασης των φυσικών και/ ή ανθρώπινων παραγόντων. Η Σύμβαση αυτή, η οποία κυρώθηκε πέρσι και από την Ελλάδα (Ν. 3827/ 2010-ΦΕΚ 30/Α/2010), αποτελεί σήμερα το σπουδαιότερο εργαλείο αποτίμησης, αξιολόγησης και παρέμβασης στα τοπία του Ευρωπαϊκού, τουλάχιστον, χώρου. Αυτή η εισήγηση στηρίζεται στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση του Τοπίου (ELC) και τις εφαρμογές της για να καταθέσει κάποιες πρώτες και γενικές προτάσεις που αφορούν το ελληνικό τοπίο, στο πλαίσιο του χωροταξικού σχεδιασμού, με στόχο μια «πράσινη» οικονομική ανάπτυξη. Προσανατολίζεται σε ζητήματα προστασίας, διαχείρισης και σχεδιασμού του ελληνικού τοπίου, μέσα από το πρίσμα των πρόσφατων διοικητικών μεταρρυθμίσεων στη χώρα μας, την ελληνική νομοθεσία και τους μηχανισμούς υλοποίησης της Σύμβασης.

Η υφιστάμενη κατάσταση του τοπίου στην Ελλάδα διαγράφεται ζοφερή. Η σχέση του ανθρώπου με το τοπίο παραμένει εγκληματικά απροβλημάτιστη για το πλατύ κοινό, λόγω έλλειψης αισθητικής αγωγής, ανεξέλεγκτης τουριστικής ανάπτυξης, κυρίαρχων κερδοσκοπικών τάσεων, ολιγωρίας αρχών, αυθαίρετης δόμησης, αλόγιστης παρέμβασης στο περιβάλλον, έλλειψης πόρων για τη συντήρηση ιστορικού πλούτου, κλπ (Τερκενλή, 1996). Ως αποτέλεσμα, όχι μόνον έχουν ήδη βεβηλωθεί ή χαθεί πολλά από τα μεγαλύτερης αισθητικής αξίας ελληνικά τοπία, αλλά και οι νοοτροπίες και πρακτικές που αφορούν στο τοπίο ως δημόσιο αγαθό συνεχίζονται απρόσκοπτες (Terkenli, 2011). Το πρόβλημα είναι βαθύτερα πολιτισμικό και ανάγεται στην έλλειψη μιας, αντίστοιχης προς την ευρωπαϊκή, συνείδησης του τοπίου στη σύγχρονη Ελλάδα  (Terkenli and Pavlis, 2011).

Τον ρόλο και την σπουδαιότητα του τοπίου στην οικονομική ανάπτυξη, με τα χαρακτηριστικά της βιώσιμης, ‘πράσινης’ ανάπτυξης ‘βασισμένης σε μια ισορροπημένη και αρμονική σχέση μεταξύ κοινωνικών αναγκών, οικονομικής δραστηριότητας και περιβάλλοντος’, επισημαίνει η ίδια η Σύμβαση, σημειώνοντας ότι ‘το τοπίο διαδραματίζει έναν σημαντικό ρόλο δημοσίου συμφέροντος από άποψη πολιτισμική, οικολογική, περιβαλλοντική και κοινωνική και ότι συνιστά πόρο ευνοϊκό για την οικονομική δραστηριότητα, του οποίου η προστασία, η διαχείριση και ο σχεδιασμός μπορεί να συμβάλλουν στη δημιουργία θέσεων εργασίας’. Ακόμη σημαντικότερη είναι η αξία και σημασία του τοπίου για τον τουρισμό, μέσω της αδιάρρηκτης σχέσης που αναπτύσσεται μεταξύ τοπίου και παρατηρητή, μέσα από τις εμπειρίες της περιήγησης, της γνωριμίας, της ανάπαυσης, της ψυχικής ανάτασης, της ανάπαυλας, της έμπνευσης, της απόλαυσης κλπ του επισκεπτόμενου χώρου (Terkenli, 2004). Αποτελεί, άρα, το πολιτισμικό (‘αστικό’, ‘αγροτικό’, ‘ορεινό’, ‘παράκτιο’, ‘φυσικό’, κλπ) τοπίο τον σημαντικότερο ίσως—και παροιμιωδώς παραμελημένο στην Ελλάδα—παράγοντα τουρισμού. Ενός τουρισμού που θα πρέπει να στηρίζεται στις τοπικές ιδιαιτερότητες, τους πολιτισμικούς  πόρους και το φυσικό περιβάλλον ενός τόπου και άρα αποτελεί κρίσιμο μοχλό οικονομικής ανάπτυξης στη χώρα μας. 

Ας ληφθεί εδώ υπόψη ότι η Ευρωπαϊκή Σύμβαση του Τοπίου ρητά διακηρύσσει ότι ‘το τοπίο είναι ένα σημαντικό μέρος της ποιότητας ζωής των ανθρώπων οπουδήποτε, σε αστικές περιοχές και στην ύπαιθρο, σε υποβαθμισμένες περιοχές, όπως και σε περιοχές υψηλής ποιότητας, σε περιοχές αναγνωρισμένες ως εξαιρετικού φυσικού κάλλους, όπως και σε περιοχές χωρίς ιδιαιτερότητες’ (ELC - άρθρο 2- του Ν. 3827/ 2010-ΦΕΚ 30/Α/2010 –Κύρωση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης του Τοπίου). Συνεπώς, συμβάλλοντας στην διαμόρφωση, αλλά και έκφραση τοπικής κουλτούρας, το τοπίο αποτελεί ένα βασικό συστατικό στοιχείο της Ελληνικής φυσικής και πολιτισμικής κληρονομιάς, και αναπόσπαστο και πρωταρχικό τμήμα του τουριστικού προϊόντος σε όλες τις μορφές τουρισμού: αστικό, οικοτουρισμό, αγροτουρισμό, θερινό παράκτιο, πολιτισμικό, κλπ. Ως πλαίσιο της ανθρώπινης παρουσίας επάνω στη γη, εφόσον διαφυλαχθεί, διαχειριστεί και σχεδιαστεί ανάλογα, το τοπίο—είτε ‘παραδοσιακό’, είτε τεχνητό, είτε φανταστικό—συνεισφέρει στην τουριστική και άρα οικονομική ανάπτυξη, προάγοντας την ανθρώπινη ευημερία και διασφαλίζοντας την τοπική ταυτότητα.

2.                   Νομοθεσία και Διοικητική Μεταρρύθμιση

Όσον αφορά την προστασία του τοπίου στο Ευρωπαϊκό Κοινοτικό Δίκαιο, παρατηρούμε ότι, τόσο στο πρωτογενές όσο και στο δευτερογενές δίκαιο, δεν έχει εκφραστεί μέχρι στιγμής μια διακριτή πολιτική για το τοπίο αλλά με έμμεσο τρόπο φαίνεται να γίνεται προσπάθεια αναβάθμισης του ρόλου του (Μαριά, 2009). Τα ζητήματα πολιτικής του τοπίου εντάσσονται στο πλαίσιο άλλων πολιτικών, όπως της Κ.Α.Π., της περιβαλλοντικής πολιτικής, της πολιτικής των περιφερειών κ.α.  Στον Ελλαδικό χώρο, το τοπίο και η διαχείρισή του, εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της συνταγματικής διάταξης του άρθρου 24 (ως στοιχείου του φυσικού περιβάλλοντος ή της βιοποικιλότητας), ως συνιστώσα του πολιτιστικού περιβάλλοντος και σε διάσπαρτες διατάξεις διάφορης ύλης. Η μόνη περίπτωση του τοπίου όχι ως τομής, αλλά ως σύνθεσης φύσης και πολιτισμού εντοπίζεται στο πλαίσιο του Ν. 1650/1986 για την προστασία του περιβάλλοντος. Στην περίπτωση της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, επικρατούν οι διατάξεις της δασικής νομοθεσίας, ενώ, στην περίπτωση προστασίας αρχαιοτήτων και πολιτιστικής κληρονομιάς, το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στις διατάξεις του Ν. 1469/1950 για τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους (Τ.Ι.Φ.Κ. για τους οποίους στοιχεία προστασίας τους βρίσκουμε και στις διατάξεις του Γ.Ο.Κ) και σε εκείνες του Ν.3028 περί προστασίας των αρχαιοτήτων. Εξαίρεση του κανόνα αποτελεί το ειδικό χωροταξικό πλαίσιο για τις ΑΠΕ, (ΦΕΚ 2464 Β/3-12-2008), όπου το τοπίο εμφανίζεται υπό μία σύγχρονη οπτική γωνία, ενώ πρόσφατες εξελίξεις μπορεί να θεωρηθούν οι αναφορές περί τοπίου στο νέο σχέδιο νόμου περί «Διατήρησης της Βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις» (http://www.hellenicparliament.gr/Nomothetiko-Ergo/Anazitisi-Nomothetikou-Ergou?law_id=23c33559-46cf-44f7-b5df-c4cec04ec4de) (Μαριά, 2009.) Παρά τις νομολογικές αυτές αναφορές στο τοπίο, υπάρχει πάντως σημαντική έλλειψη οργάνωσης όλων των ζητημάτων του τοπίου σε μια ή περισσότερες βάσεις δεδομένων, γεγονός που δυσχεραίνει προσπάθειες τοπιακής διαχείρισης και πάσης φύσεως σχεδιασμού. 

Λαμβάνοντας υπόψη ότι από την 1-12-2009 έχει τεθεί σε ισχύ η Συνθήκη της Λισσαβόνας, το πρόγραμμα «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ» (ΦΕΚ 87/Α/7-6-2010), η πρόσφατη  διοικητική μεταρρύθμιση της χώρας αφενός περιορίζει τις διοικητικές δομές σε δύο βαθμούς αυτοδιοίκησης, τους Δήμους και τις Περιφέρειες και μία Αποκεντρωμένη Διοίκηση και αφετέρου οριοθετεί τις αρμοδιότητες των δύο βαθμών επί της αρχής της δοτής αρμοδιότητας, όπως αυτή διαπνέει την ανωτέρω συνθήκη (aιτιολογική έκθεση στο σχέδιο νόμου “Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης - Πρόγραμμα Καλλικράτης”).

Στο νέο αυτό πλαίσιο, θα πρέπει να γίνει προσπάθεια ώστε, σε εύλογο χρονικό διάστημα, να υπάρξει αποσαφήνιση των αρμοδιοτήτων σε όλα τα επίπεδα αυτοδιοίκησης και ενσωμάτωση των παραμέτρων του τοπίου στις μελέτες που θα κατατίθενται στα κατά τόπους αρμόδια τμήματα περιβάλλοντος και μη των νέων περιφερειών. Αυτές θα πρέπει φυσικά να βασίζονται σε νομοθετικές ρυθμίσεις και τροποποιήσεις, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να διασφαλιστεί η μη διασπορά των αρμοδιοτήτων των υπηρεσιών στα διάφορα επίπεδα διοίκησης, ώστε να μην παρεμποδίζονται οι επενδύσεις με χρονοβόρες γραφειοκρατικές διαδικασίες. Οι σχετικές αποφάσεις θα πρέπει να λαμβάνονται με σύμφωνη γνώμη των αρμόδιων γενικών διευθύνσεων χωροταξίας και περιβαλλοντικής πολιτικής, δασών και αγροτικών υποθέσεων, καθώς και όλων των υπολοίπων υπηρεσιακών φορέων (φορείς διαχείρισης κ.α.), με δικαιοδοσία επί του τοπίου.

3.  Από τις Προτάσεις Πολιτικής Τοπίου στους Τρόπους Επίτευξής τους

Προς επίτευξη των στόχων αυτών, και βάσει Κατευθυντήριων Οδηγιών του Συμβουλίου της Ευρώπης, παρατίθενται στη συνέχεια, συγκεντρωτικά και ενδεικτικά, προτάσεις υλοποίησης μιας πολιτικής τοπίου για την Ελλάδα:     

Πίνακας 1. Τα άρθρα 5 & 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης του Τοπίου.

Άρθρο 5 : Γενικά μέτρα που κάθε μέρος αναλαμβάνει:
1					Να αναγνωρίζει νομικά τα τοπία ως ένα απαραίτητο συστατικό στοιχείο του ανθρώπινου περιβάλλοντος, ως μια έκφραση της ποικιλίας της κοινής πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς τους, και ως θεμέλιο της ταυτότητας τους.
2					Να εγκαθιδρύει και να εφαρμόζει πολιτικές τοπίων που αποσκοπούν στην προστασία, διαχείριση και σχεδιασμό των τοπίων δια της υιοθέτησης των συγκεκριμένων μέτρων που παρατίθενται στο άρθρο 6.
3					Να καθιερώνει διαδικασίες για τη συμμετοχή του ευρέως κοινού, των τοπικών και περιφερειακών αρχών, και άλλων πλευρών με ενδιαφέρον για τον ορισμό και την εφαρμογή των πολιτικών των τοπίων που αναφέρονται ανωτέρω στην παράγραφο β.
4					Να εντάξει το τοπίο στις περιφερειακές και αστικές πολιτικές σχεδιασμού και στις πολιτιστικές, περιβαλλοντικές, αγροτικές, κοινωνικές και οικονομικές πολιτικές του, όπως και σε πολλές άλλες πολιτικές με πιθανό άμεσο ή έμμεσο αντίκτυπο στο τοπίο.
Αρθρο 6: Συγκεκριμένα μέτρα
Α	Αύξηση ευαισθητοποίησης
						Κάθε Μέρος αναλαμβάνει να αυξήσει την ευαισθητοποίηση μεταξύ της κοινωνίας των πολιτών, των ιδιωτικών οργανισμών, και των δημοσίων αρχών σχετικά με την αξία των τοπίων, το ρόλο τους και τις μεταβολές σε αυτά.
B	Κατάρτιση και Εκπαίδευση.
	Κάθε μέρος αναλαμβάνει να προάγει:
	Β.1					την εκπαίδευση ειδικών στην εκτίμηση και στις λειτουργίες των τοπίων,
	Β.2					τα πολυτομεακά εκπαιδευτικά προγράμματα στην πολιτική των τοπίων, στην προστασία, στη διαχείριση και στο σχεδιασμό, για επαγγελματίες στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα και για ενδιαφερόμενους οργανισμούς,
	Β.3					τους σχολικούς και πανεπιστημιακούς κύκλους μαθημάτων, οι οποίοι, στις σχετικές θεματικές ενότητες, ασχολούνται με τις αξίες που προσδίδονται στα τοπία και στα θέματα τα οποία εγείρονται από την προστασία τους, τη διαχείριση και το σχεδιασμό τους.
Γ	Αναγνώριση και εκτίμηση
	Γ.1		Με την ενεργό συμμετοχή των ενδιαφερόμενων Μερών, όπως συμφωνείται ρητά στο άρθρο 5, σημείο γ, και με την προοπτική να βελτιωθεί η γνώση των τοπίων του, κάθε Μέρος αναλαμβάνει:
			Γ.1.1.1			α. i. Να αναγνωρίζει τα δικά του τοπία σε ολόκληρη την επικράτεια του.
			Γ.1.2			ii. Να αναλύει τα χαρακτηριστικά τους και τις δυνάμεις και τις πιέσεις που τα μετασχηματίζουν.
			Γ.1.3			iii. Να σημειώνει τις μεταβολές.
						β. Να εκτιμά τα τοπία που έχουν αναγνωριστεί κατ 'αυτόν τον τρόπο, λαμβάνοντας υπόψη τις συγκεκριμένες αξίες που τους έχουν αποδοθεί από τις ενδιαφερόμενες πλευρές και τον πληθυσμό που αφορούν.
						2. Αυτές οι διαδικασίες αναγνώρισης και εκτίμησης καθοδηγούνται από ανταλλαγές εμπειριών και μεθοδολογίας, που οργανώνονται μεταξύ των Μερών σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, σύμφωνα με το άρθρο 8.
Δ.	Στόχοι ποιότητας τοπίων
						Κάθε Μέρος αναλαμβάνει να ορίσει τους στόχους ποιότητας τοπίων για τα τοπία που έχουν αναγνωριστεί και εκτιμηθεί, έπειτα από δημόσια διαβούλευση σύμφωνα με το άρθρο 5, σημείο γ.
Ε.	Εφαρμογή
						Για να τεθούν σε εφαρμογή οι πολιτικές τοπίων, κάθε Μέρος αναλαμβάνει να εισαγάγει τα μέσα που αποσκοπούν στην προστασία, στη διαχείριση και/ή στο σχεδιασμό του τοπίου.

Όσον αφορά τους τρόπους επίτευξης αυτών των προτάσεων, αρχικά απαιτείται καταγραφή και κατηγοριοποίηση όλων των τύπων και χαρακτηριστικών των ελληνικών τοπίων, είτε πρόκειται για τοπία ειδικής μορφής (Sites of Special Scientific Interest (SSSI) protect the country's best wildlife and geological sites.Θέσεις Ειδικού Επιστημονικού Ενδιαφέροντος-Γεωπάρκα, Special Areas of Conservation (SAC) give special protection under the European Union's Habitats Directive to a variety of wild animals, plants and habitats.Ειδικές Ζώνες Διατήρησης-Οικότοποι, Special Protection Areas (SPA) give protection under the Birds Directive to rare and vulnerable birds, and for regularly occurring migratory species.Ζώνες Ειδικής Προστασίας,Ramsar Sites are wetlands of international importance designated under the Ramsar Convention. Ramsar Sites,National Nature Reserves (NNR) both protect some of the finest sites in England for wildlife and geology, and provide great opportunities for people to experience nature. Εθνική Φυσικά Αποθεματικά,Local Nature Reserves (LNR) are places which have wildlife or geology of special local interest. Τοπικά Φυσικά Αποθεματικά, Marine Protected Areas (MPA) are areas of sea designated for the protection of biodiversity or natural and cultural resources. Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές,National Parks are some of the finest landscapes in England, designated to both conserve and enhance their natural beauty, wildlife and cultural heritage and to provide opportunities for the public to understand and enjoy these special qualities. Εθνικοί Δρυμοί,Areas of Outstanding Natural Beauty (AONB) are designated to conserve and enhance the natural beauty of their landscapes. Ακτές, World Heritage Sites are places of international importance for the conservation of our cultural and national heritage.Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Biosphere Reserves contribute to the conservation of landscapes, ecosystems and species; foster economic and human development; and provide support for research, monitoring, education and information exchange.Αποθέματα Βιόσφαιρας, Local Geological Sites are important for their scientific, educational, and historical value, as well as their visual qualities.Τοπικές Γεωλογικές Περιοχές) ή τοπία της καθημερινότητας, υποβαθμισμένα, κατεστραμμένα τοπία κ.α. Τα στοιχεία αυτά, τα οποία μπορούν να συγκεντρωθούν από οργανώσεις, δημόσιους οργανισμούς, φορείς παντός τύπου, πανεπιστήμια, ΜΚΟ, ιδιώτες, ερευνητές κ.α., παρέχουν αναγκαία και πολύτιμη περιγραφική πληροφορία ή γεω-πληροφορία για τα τοπία και το χώρο γενικότερα, καθώς και δυνατότητα καταγραφής των διαχρονικών μεταβολών και αλλοιώσεών τους. Η επέκταση της εφαρμογής της κοινοτικής οδηγίας INSPIRE και στην καταγραφή του τοπίου θα αποτελούσε ένα από σημαντικότερα βήματα υλοποίησης της ενσωμάτωσης της διάστασης του τοπίου στο ευρύτερο χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό, μέσω αποτύπωσης του τοπίου σε χαρτογραφικά υπόβαθρα και βάσεις δεδομένων, δημιουργώντας GIS-εφαρμογή ανοιχτής πρόσβασης, με δυνατότητες συνεχούς ενημέρωσης και τροποποίησης.

Επιβάλλεται, ιδιαίτερα, η οριζόντια ενσωμάτωση του τοπίου σε όλες τις τομεακές πολιτικές (χωροταξικές και πολεοδομικές, περιβαλλοντικές, αναπτυξιακές, κοινωνικές και πολιτισμικές). Σύμφωνα με την Διακήρυξη της Αθήνας για το Ελληνικό Τοπίο (International Workshop on ‘Reclaiming the Greek landscape’, Nafplion, Greece, May 2010, organized by Medina.org), στο χωρικό σχεδιασμό, η μέριμνα για το τοπίο πρέπει να ενταχθεί ως κύριος στόχος σε όλα τα επίπεδα και ιδιαίτερα στο χωροταξικό και ρυθμιστικό, καθώς και στον περιβαλλοντικό σχεδιασμό. Για την ενίσχυση των επιδιώξεων αυτών, η μέριμνα για το τοπίο πρέπει να ενισχυθεί στις Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και τις Στρατηγικές Περιβαλλοντικές Μελέτες, με τροποποίηση όπου απαιτείται της σχετικής νομοθεσίας. Ταυτόχρονα, θα πρέπει όλοι οι αρμόδιοι δημόσιοι, ιδιωτικοί και κοινωνικοί φορείς να ενεργοποιηθούν, υλοποιώντας δράσεις που θα οδηγήσουν στην αναγνώριση, την κατανόηση, τον προσδιορισμό, το χαρακτηρισμό, την αξιολόγηση και τη διαχείριση των ελληνικών τοπίων. Ακολουθούν προτάσεις τοπιακής πολιτικής και τρόποι υλοποίησής τους οι οποίοι έχουν εφαρμοστεί στην Ε.Ε., κατά την διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας (Dejeant-Pons , 2011):

Πίνακας 2. Προτάσεις Πολιτικής Τοπίου & Τρόποι Υλοποίησής τους στην Ε.Ε.

Προτάσεις Πολιτικής Τοπίου	Ενδεικτικοί Τρόποι Υλοποίησής τους
- Πολιτικές Τοπίου: συμβολή στην ευημερία των ευρωπαίων πολιτών και στην αειφόρο ανάπτυξη (κοινωνικές, οικονομικές, πολιτιστικές και οικολογικές προσεγγίσεις)	Σταδιακή ενσωμάτωση του τοπίου στην πολιτική ατζέντα των κυβερνήσεων
- Καταγραφή τοπίου, αξιολόγηση πολιτιστικών και φυσικών πόρων τοπίου	Ανάπτυξη  δικτύου συνεργασίας σε διεθνές επίπεδο, για την εφαρμογή της  Σύμβασης
- Ευαισθητοποίηση, κατάρτιση και εκπαίδευση σε ζητήματα τοπίου	Αύξουσα αναγνωρισιμότητα της έννοιας του τοπίου στις δημόσιες πολιτικές σε διεθνές, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο καθώς και από το ευρύτερο κοινό
- Καινοτόμα εργαλεία για την προστασία, διαχείριση και σχεδιασμό του τοπίου	Ανάπτυξη νέων μορφών συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων κυβερνητικών επιπέδων (διεθνές, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό), καθώς και μεταξύ υπουργείων ή υπηρεσιών ανά μέλος ή περιοχή
- Σύνδεση τοπίου, πόλεων, προαστιακών και περιαστικών περιοχών -  Τοπίο και τις υποδομές μεταφορών, π.χ. δρόμοι	Δημιουργία  ειδικών δομών που εργάζονται για το τοπίο (παρατηρητήρια, κέντρα ή ινστιτούτα τοπίου)
- Επιλεγμένες ευκαιρίες χρηματοδότησης από την ΕΕ για υποστήριξη της εφαρμογής της Σύμβασης για το Τοπίο	Ανάπτυξη ειδικών νόμων και κανονισμών που αναφέρονται στο τοπίο, σύμφωνα με τις διατάξεις της Σύμβασης
-  Ευρωπαϊκές τοπικές μελέτες: κύκλος τοπίο -  Τοπίο και εκπαίδευση - Τοπίο και ηθική - Τοπίο και ανεμογεννήτριες (2011)	Διεθνής συνεργασία μελών ή περιφερειών  σε ζητήματα τοπίου και διασυνοριακές δραστηριότητες

Συγκεκριμένα, όσον αφορά το αγροτικό τοπίο, από τη δεκαετία του 1990 μέχρι σήμερα, λαμβάνουν χώρα διάφορα προγράμματα ανάπτυξης υπαίθρου, όπως LEADER, OΠΑΑΧ, INTERREG, κ.α. που έχουν έμμεσο ή άμεσο αντίκτυπο στο αγροτικό τοπίο. Στο πλαίσιο των νέων πολιτικών προστασίας της υπαίθρου που έχουν εφαρμογή και στο ελληνικό τοπίο είναι και η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) η οποία, από το 1992, εξελίσσεται σε μια διατομεακή πολιτική ανάπτυξης της υπαίθρου με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής μέσω της αλλαγής των διαχειριστικών πρακτικών και της διαπραγμάτευσης των χρήσεων του αγροτικού χώρου. Σε αυτό το πλαίσιο, προβλέπονται ενισχύσεις για ανακατασκευή αναβαθμίδων και φυτοφρακτών, διατήρηση παραδοσιακών αγροτικών τοπίων (π.χ. μαστιχεώνας Χίου, αμπελώνας Θήρας, ελαιώνας Άμφισσας), προστασία γεωργικών οικοσυστημάτων υψηλής οικολογικής αξίας (π.χ. ορεινοί και νησιωτικοί βοσκότοποι) και προστασία γεωργικών χρήσεων γης, με στόχο την ‘καλή αγροτική και περιβαλλοντική κατάσταση’ (Wascher & Bas Pedroli, 2008:29). Οι νέες αυτές πολιτικές έχουν σημαντική επίδραση στο ελληνικό τοπίο, αν και ακόμη δε μπορούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την επέκταση των αστικών χρήσεων γης σε βάρος της γεωργίας (Βλάχος & Λουλούδης, 2008). Στο πλαίσιο αυτό, μέσα από την ανάπτυξη μιας πολιτικής επιλεκτικής μετανάστευσης προς την ύπαιθρο, θα μπορούσαν επίσης να παραχθούν και να προωθηθούν αγροτικά προϊόντα—ιδίως στον πρωτογενή τομέα—αλλά και υπηρεσίες, προς ενίσχυση μιας ανεξάρτητης εθνικής οικονομίας και μιας συντονισμένης προώθησης εναλλακτικών μορφών τουρισμού και τοπικής επιχειρηματικότητας, ώστε να μειωθεί η εξάρτηση της χώρας από τον μαζικό τουρισμό.

Τέλος, παρατίθενται συμπληρωματικές στρατηγικές και τρόποι υλοποίησης μιας πολιτικής τοπίου για την Ελλάδα, με στόχο την οικονομική ανάπτυξη που βασίζεται στον τουρισμό:

• Ενσωμάτωση και καταγραφή των τουριστικών περιοχών και υποδομών σε ενιαία δίκτυα με σημαντικά στοιχεία, όπως των «Τοπίων Ιδιαιτέρου Φυσικού Κάλλους», του «Δικτύου  Natura», των «Μνημείων της Unesco», κλπ, στο πλαίσιο  της προστασίας της πολιτιστικής/ αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς, προκειμένου να υιοθετηθούν όλες οι παράμετροι και δεσμεύσεις των ευρωπαϊκών οδηγιών/ συμβάσεων που έχει υπογράψει και καλείται να υλοποιήσει η χώρα μας ως μέλος της ΕΕ.

• Παροχή κινήτρων για διαφοροποίηση πηγών αγροτικού εισοδήματος, μέσω ανάπτυξης επιχειρηματικότητας και αγροτικού τουρισμού (Farm Diverfisication Scheme, UK, 1987), με τη βοήθεια προγραμμάτων ανάπτυξης αγροτικού χώρου και παροχής περισσότερων κινήτρων για νέους επιχειρηματίες, αλλά και απλούστευσης των γραφειοκρατικών διαδικασιών.

• Περιβαλλοντική προστασία από τις επιχειρήσεις και καταγραφή των επιπτώσεών τους στο τοπίο, (με σύστημα μετρήσεων ρύπων, ορθή διαχείριση αποβλήτων, κλπ.)

• Νομοθετική ρύθμιση επίσπευσης των διαδικασιών επέκτασης των ορίων των αγροτικών οικισμών ή της δημιουργίας νέων αγροτικών οικισμών, όπου απαιτείται και σταδιακή κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης και της άναρχης τουριστικής ανάπτυξης.

• Χωροθέτηση βιομηχανικών, βιοτεχνικών, αναψυχικών, κλπ, δραστηριοτήτων (ΓΠΣ).

• Δράσεις συντήρησης και διατήρησης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών αξιόλογων τοπίων μέσω ενεργοποίησης και συνεργασίας εμπειρογνωμόνων, μαθητών, τοπικών συλλόγων και του ευρύτερου κοινού, με στόχο την προστασία και διαχείριση της ιδιαιτερότητας του τοπίου.

• Δημιουργία ενός Παρατηρητηρίου Τοπίου για την καταγραφή και μελέτη του τοπίου, όπως, για παράδειγμα, αυτό της Καταλονίας, (http://www.catpaisatge.net/ eng/observatori.php, Roberts et al, 2008), στη βάση ανάπτυξης μιας ενιαίας πολιτικής τοπίου.

Συμπερασματικά, στη βάση των κατευθυντήριων γραμμών του Συμβουλίου της Ευρώπης για την υλοποίηση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης του Τοπίου, λόγω του πολυδιάστατου, σύνθετου και αδιαίρετου χαρακτήρα του τοπίου και των προσεγγίσεών του, η εφαρμογή μέτρων για τη διαχείριση των πολιτισμικών τοπίων θα πρέπει να σχεδιάζεται σε σχέση με τις συνολικές πολιτικές τοπίου και να αντανακλά όλα τα πολιτιστικά, ιστορικά, αρχαιολογικά, εθνολογικά, οικολογικά, αισθητικά, οικονομικά και κοινωνικά συμφέροντα του συγκεκριμένου χώρου (Council of Europe-Committee of Ministers– Recommendation No R 95 -9 on the integrated conservation of cultural landscape areas as part of landscape policies 1995). Η υιοθέτηση δε των κατευθυντήριων γραμμών (Σύσταση CM / Rec, 2008 3) της επιτροπής των υπουργών, όπως ενδεικτικά φαίνεται στον παρακάτω πίνακα, θα μπορούσε να αποτελέσειof the Committee o το ιδανικό τοπιακό εγχείρημα της ελληνικής πολιτείας και κοινωνίας.

Πίνακας 3. Ενδεικτικά μέσα υλοποίησης της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για το Τοπίο

Τοπιακός Σχεδιασμός

Αυτόνομα σχέδια τοπίου ή μελέτες τοπίου, ως μέρος του χωροταξικού σχεδιασμούDivision of powers and administrative arrangements

Ένταξη του τοπίου σε τομεακές πολιτικές και μέσα

Χάρτες, συμβάσεις και κοινά στρατηγικά σχέδια

Επιπτώσεις και μελέτες τοπίου

Αξιολόγηση των επιπτώσεων στο τοπίο διαδικασιών που δεν υπόκεινται σε μελέτες επιπτώσεων

Προστατευόμενες τοποθεσίες και τοπία

Σχέση μεταξύ του τοπίου και των κανονισμών όσον αφορά την πολιτιστική και ιστορικήheritage κληρονομιάς

Πόροι και χρηματοδότηση

Βραβείο Τοπίου

Παρατηρητήρια, κέντρα ή ινστιτούτα τοπίου

Έκθεση κατάστασης τοπίου και πολιτικών

Διασυνοριακά τοπία

Διαδικτυακές αναφορές και sites

(Σύσταση CM / Rec (2008) 3 of the Committee of Ministers to member states της Επιτροπής των Υπουργών στα κράτη μέλη on the guidelines for the implementation of the European Landscape Convention σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές για την εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Σύμβασης του Τοπίου)

Βιβλιογραφία

·              Βλάχος, Γ. και Λ. Λουλούδης (2008) Από το χωράφι στο χώρο. Η ανάδυση του αγροτικού τοπίου στη μεταπαραγωγική ύπαιθρο. Ανακοίνωση στο Επιστημονικό Συνέδριο: «Η διεκδίκηση της υπαίθρου. Νοηματοδότηση και κατοίκηση της φύσης στη σύγχρονη Ελλάδα», Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Βόλος
(http://www.arch.uth.gr/ypaithros/perilipseis.pdf)

·              Μαριά, Ε.-Α. (2009) Η νομική προστασία του τοπίου στο διεθνές, κοινοτικό και εθνικό δίκαιο, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκουλα, Αθήνα.

·              Τερκενλή, Θ. Σ. (1996) Το Πολιτισμικό Τοπίο: Γεωγραφικές Προσεγγίσεις. Εκδόσεις Παπαζήσης, Αθήνα.

·              Dejeant-Pons, M. (2011) European Landscape Convention: Past, Present, Future, Council of Europe website.

·              Roberts, G., Hughes, E., Scott, A., Howard, P. (2008) “Identifying good practice from countries implementing the European Landscape Convention”, International Centre for Protected Landscapes (ICPL).

·              Terkenli, T. S. (2004) “Tourism and Landscape” in Lew, A. A., C.M. Hall and A. M. Williams (eds.) A Companion to Tourism. Blackwell: Oxford.

·              Terkenli, T. S. (2011) “In search of the Greek landscape: a cultural geography” in Jones, M. and M. Stenseke (eds.), The European Landscape Convention: challenges of participation. Springer: Dordrecht (forthcoming).

·              Terkenli, T. S. and E. Pavlis (2011) “Landscape conscience: awareness raising, training and education” in Papayannis T. and P. Howard (eds.) Reclaiming the Greek Landscape (forthcoming).

·              Wascher, D. & B. Pedroli (2008) Blueprint for EUROSCAPE 2020. Reframing the future of the European landscape. – Policy visions and research support. LANDSCAPE EUROPE, Wageningen.

Ενημέρωση από τον Περιβαλλοντικό Σύλλογο Παμφίλων

Τελευταία ενημέρωση 7.2.2012: Μέχρι σήμερα, σχεδόν ένα χρόνο μετά, και παρόλο που υπήρξε γραπτή απάντηση από το Λιμενικό Ταμείο, η οποία αναρτήθηκε στη Διαύγεια,
α) οι λάμπες/ στύλοι δεν έχουν αντικατασταθεί/ αποκατασταθεί από τους αρμόδιους υπαλλήλους ακόμα και
β) δεν υπάρχει καμία εξέλιξη όσον αφορά  μια αιτηθείσα μετατόπιση των κωδώνων ανακύκλωσης από ένα σημείο σε ένα άλλο.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το δεύτερο αίτημα, αφορά μια μετατόπιση των κωδώνων από ένα σημείο χαμηλής σε ένα σημείο υψηλής αποδοτικότητας ως προς τη συγκέντρωση ανακυκλωσίμων. Παρόλο που πρόκειται για μια απλή μετατόπιση (που φυσικά δεν επηρεάζεται από καμία σύμβαση), παρόλο που στο προτεινόμενο σημείο υπάρχει πολύ περισσότερη ζήτηση/ανάγκη, παρόλο που το εν λόγω σημείο βρίσκεται δίπλα στο κέντρο συλλογής ανακυκλωσίμων υλικών (Χυτήρια Λέσβου), και παρόλο που υπάρχει και παλαιότερη απόφαση του ΛΤ γι' αυτό το σημείο, η οποία ανακοινώθηκε τότε στον τύπο, η επίσημη απάντηση του ΛΤ αναφέρει ότι το αίτημα δεν εγκρίθηκε  ..."μέχρις ότου υλοποιηθεί η σύμβαση ΔΕΔΑΠΑΛ και Ελληνικής Εταιρείας Ανακύκλωσης". Αυτό είναι το Ελληνικό Δημόσιο...(;)

Η Απόφαση της Λιμενικής Επιτροπής Λέσβου (Αριθ. Πραξ. 184/2011) που ενέκρινε μια επισκευή που εδώ και ένα χρόνο δεν εφαρμόζει: http://static.diavgeia.gov.gr/doc/4ΑΣΤΟΡΗΙ-9ΘΡ

Σχόλιο 27/5/11: Μόλις πριν από λίγο (στις 12 μμ. μετά από νέο τηλεφώνημα του συλλόγου που επιμένει... δημιουργώντας προβλήματα σε κάποιους που ενδεχομένως έχουν μάθει "αλλιώς"...) το Λιμενικό Ταμείο Λέσβου, μέσω του αρμοδίου υπαλλήλου, δήλωσε ότι α) υπάρχει διαρκής μέριμνα για τους στύλους (κάθε χρόνο) και β) δεν είναι υπεύθυνο για την ανακύκλωση. Αρκετοί φυσικά γνωρίζουν, βλέπουν και αντιλαμβάνονται ότι τα παραπάνω δεν ανταποκρίνονται στην αλήθεια, και δεν χρειάζεται να επεκταθώ... άλλωστε η αλήθεια φαίνεται στην παρακάτω φωτογραφία (υπάρχουν και άλλες), αλλά και στον ιστότοπο του Λιμενικού Ταμείου Λέσβου (http://www.ltlesvou.gr/) που γίνεται λόγος για το πρόγραμμα ανακύκλωσης του ΛΤ. Ο συγκεκριμένος υπάλληλος πρέπει να προσπαθήσει να μην εκθέτει τον φορέα που εκπροσωπεί και από τον οποίο αμείβεται.

Το πιο βασικό όμως είναι ότι ο κάθε δημόσιος υπάλληλος οφείλει να σέβεται και είναι ευγενικός με τον πολίτη, και να περιορίζεται στα καθήκοντά του... (αναφέρομαι σε απαράδεκτη συμπεριφορά γνωστού προσώπου της Μυτιλήνης τον οποίο δεν γνωρίζω, ούτε με γνωρίζει προσωπικά...). Ως προς τις λάμπες και τη συντήρηση των σκουριασμένων στύλων, φυσικά... απευθείας εστάλη τεχνικός για μια πρώτη αυτοψία.

Ο σύλλογος έχει προχωρήσει και σε άλλη δράση διαμόρφωσης της παραλίας με τη συμμετοχή εθελοντών για την οποία θα ενημερωθείτε προσεχώς, αφότου ολοκληρωθεί.

  

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΑΜΦΙΛΩΝ

                                                                                                           Πάμφιλα,   15  / 4 / 2011

                                                                                                           ΠΡΟΣ: Λιμενικό Ταμείο Λέσβου

ΘΕΜΑ: Αίτημα τοποθέτησης κωδώνων ανακύκλωσης και αίτημα αντικατάστασης/ αποκατάστασης λαμπών/ στύλων ηλεκτροφωτισμού

Αιτούμαστε τοποθέτηση κωδώνων ανακύκλωσης στην περιοχή των Παμφίλων ή της Παναγιούδας, που θα καλύψουν τις ανάλογες ανάγκες των δημοτικών ενοτήτων/ κοινοτήτων βόρεια της πρωτεύουσας (Πάμφιλα, Παναγιούδα, Αφάλωνας, Μόρια, Πύργοι Θερμής, Λουτρόπολη Θερμής), καθότι μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν υποδομές συλλογής ανακυκλώσιμων υλικών, ενώ υπάρχει ζήτηση.

Σε περίπτωση που δεν γίνεται να προστεθούν άλλοι κώδωνες ανακύκλωσης, προτείνουμε να μεταφερθούν οι κώδωνες που έχουν τοποθετηθεί στην περιοχή της Βαρειάς (στο Λιμανάκι), δεδομένου του ότι γεμίζουν με αργούς ρυθμούς σε σχέση με τους κώδωνες που έχουν τοποθετηθεί στα υπόλοιπα σημεία της πόλης. Εξάλλου, με αυτόν τον τρόπο, σχεδόν καταργείται η απόσταση που καλείται να διανύσει η εταιρεία «Χυτήρια Λέσβου» για να συλλέξει τα ανακυκλώσιμα υλικά, αφού η έδρα της βρίσκεται πλησίον του προτεινόμενου σημείου.

Το συγκεκριμένο σημείο που προτείνουμε να τοποθετηθούν οι κάδοι είναι η περιοχή έξω από τα σχολεία των Παμφίλων (σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να υπάρξει συνεννόηση του Λιμενικού Ταμείου με την ΤΕΔΚ) ή το Λιμανάκι της Παναγιούδας (νότια πλευρά).

Ο Περιβαλλοντικός Σύλλογος Παμφίλων (σε συνεργασία με άλλους τοπικούς συλλόγους, τους οποίους θα ενημερώσουμε) θα βοηθάει στην επίβλεψη της καλής λειτουργίας της όλης αυτής προσπάθειας ανακύκλωσης στην περιοχή των κοινοτήτων βόρεια της Μυτιλήνης, εφόσον γίνει δεκτό το αίτημά μας.

Μέχρι στιγμής, γίνεται μόνο κάποια συλλογή τηγανισμένου λαδιού προς ανακύκλωση.

Όλα τα άλλα, καταλήγουν στους κάδους, αυξάνοντας τον όγκο των απορριμμάτων.

Κατά δεύτερο λόγο, σας ενημερώνουμε ότι οι λάμπες ηλεκτροφωτισμού της παραλίας Παμφίλων που βρίσκονται στο χώρο ευθύνης σας, χρίζουν αλλαγής και συντήρησης. Συγκεκριμένα, εδώ και αρκετό καιρό λάμπες δεν υπάρχουν και οι κολώνες τους έχουν σκουριάσει προκαλώντας αισθητική όχληση. Κατά συνέπεια, οι λάμπες πρέπει να αντικατασταθούν και οι κολώνες/ στύλοι να βαφούν. Αν για οποιοδήποτε λόγο, η συντήρησή τους είναι ανέφικτη, τότε από το να συνεχίσουν να υπάρχουν σε αυτή την κατάσταση, είναι καλύτερο να αποκολληθούν και να απομακρυνθούν.

Οι κατεστραμμένοι στύλοι ηλεκτροφωτισμού εποπτείας/ευθύνης

του Λιμενικού Ταμείου που κάποτε πια πρέπει να αποκατασταθούν.

Σας ευχαριστούμε και είμαστε στη διάθεσή σας, αναμένοντας τις ενέργειές σας.

Άνθρωπος και χώρος: μια σημαντική σχέση αγάπης και μίσους. Η περίπτωση των πάρκων της Μυτιλήνης.

Μας λέει ένας γεωγράφος:   Ο τόπος μπορεί να συμβάλλει στη διαμόρφωση βασικών στοιχείων της προσωπικότητας του ατόμου που έχουν να κάνουν με την αντίληψη και τη συμπεριφορά και τα οποία είναι το αποτέλεσμα της σχέσης και αλληλεπίδρασης ανθρώπου και χώρου.

Μας λέει επίσης: Όταν η αίσθηση του τόπου ('sense of place') είναι ασθενής, ο άνθρωπος νιώθει εντονότερα την έλλειψη της αίσθησης του «ανήκειν» και της διαμοιραζόμενης ταυτότητας, γεγονός που τον αποξενώνει από τον υπόλοιπο κόσμο, επιδεινώνοντας το συναίσθημα της μοναξιάς.

Μας λέει ένας περιβαλλοντικός ψυχολόγος: Η ποιότητα της σχέσης ανθρώπου-περιβάλλοντος ανακλάται στη χρήση, διαχείριση και σχεδιασμό του χώρου, επιδρώντας στην ανθρώπινη συμπεριφορά και γενικότερα στον ανθρώπινο ψυχισμό.

Μας λένε οι Aeolistas: "Σήμερα, τα πάρκα της πόλης μας, δεν βρίσκονται σε καλή κατάσταση λόγω αδράνειας και αμέλειας της τοπικής αυτοδιοίκησης (που πάντοτε έχει άλλες προτεραιότητες), αλλά και λόγω αδιαφορίας των πολιτών, των οποίων η σχέση με το δημόσιο χώρο είναι προβληματική. Έτσι έχουμε πάρκα γεμάτα σκουπίδια, συνθήματα, μπογιές και αλόγιστες παρεμβάσεις «επαναστατημένων» νεαρών, πάρκα με σπασμένες ή χαλασμένες λάμπες και φθαρμένα όργανα παιδικής χαράς, πάρκα με σκουριασμένα σίδερα και σαπισμένα ξύλα, πάρκα που έχουν καταντήσει χώροι στάθμευσης αυτοκινήτων και μηχανών, πάρκα πνιγμένα στα χόρτα. Όμως, τα περισσότερα από τα πάρκα μας είναι πραγματικοί πνεύμονες ζωής. Αποτελούν διαμορφωμένους πράσινους χώρους αναψυχής και κοινωνικοποίησης, μέσα από τους οποίους μπορούν να καλλιεργηθούν συμπεριφορές, συναισθήματα, αντιλήψεις και σχέσεις των πολιτών μεταξύ τους, αλλά και των πολιτών με το αστικό περιβάλλον/ τοπίο τους."

Το τεκμηριώνουν με ένα οδοιπορικό στα πάρκα της πόλης μας, διατηρώντας ενδεχομένως κάποιες ελπίδες αφύπνισης, λόγω πιθανής ενεργοποίησης των σχετικών αντισωμάτων της Πολιτείας και των πολιτών: http://aeolistas.net/2011/05/20/ 

Και προτείνουν τρόπους επαναπροσδιορισμού της σχέσης ανθρώπου και χώρου: "Το Σάββατο 21 Μαΐου προχωρήσαμε στη διοργάνωση ενός ανοικτού γεύματος σε ένα καινούργιο αλλά παραμελημένο πάρκο, το πάρκο Χατζηδήμου. Προτρέψαμε τους συμπολίτες μας να φέρουν το φαγητό και το ποτό τους αλλά προπαντός την καλή τους διάθεση και να δουν «με άλλο μάτι» το δημόσιο χώρο. Περάσαμε όλοι πολύ όμορφα. Αυτό που μας έμεινε ήταν τα χαμόγελα, οι ζωγραφιές και οι δηλώσεις των παιδιών, οι οποίες ήταν ιδιαίτερα αποκαλυπτικές και περιεκτικές σε νοήματα. Στόχος μας είναι να ακολουθήσουν και άλλες δράσεις μας σε πάρκα, προσπαθώντας με κάθε τρόπο να κινητοποιήσουμε ομάδες κατοίκων, κάνοντάς τους να γυρίσουν πίσω στη «γειτονιά» τους. Υπάρχει πραγματική ανάγκη επιστροφής της έννοιας της «γειτονιάς» που έχει πια αρχίσει να χάνεται…"

Σας λέω εγώ: Η Ασχήμια σε οποιαδήποτε μορφή της, ορίζει την Αλήθεια της Ομορφιάς... που αξίζει κάθε προσπάθειας επικράτησης... Και όσο περισσότερο προσπαθείς, τόσο περισσότερη Ασχήμια θα αντικρίζεις.

Ιδιαίτερα περιεκτικός σε νοήματα είναι και ο παραπάνω πίνακας που συνενώνει την ειδυλλιακή και την σκοτεινή "Αρκαδία". Βέβαια, για την περίπτωση της Μυτιλήνης και της εποχής που ζούμε, ίσως πρέπει να αναπαρασταθεί το αντίθετο...

Οι γεωγράφοι: Relph, Tuan, Johnston, Entrikin, Crang, κ.α.
Οι περιβαλλοντικοί ψυχολόγοι: Barker, Mead, Toffler, Ittelson, Schmidt-Denter, κ.α.
Οι Aeolistas: ομάδα πολιτών με σκοπό την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής και τη συνεισφορά σε μια ορθότερη διαχείριση του περιβάλλοντος και του τοπίου, κάτι που γενικότερα θα βοηθούσε στον επαναπροσδιορισμό της σχέσης του Λέσβιου πολίτη με τον χώρο του.
Εγώ: γοητευμένος από την Ομορφιά όπως την εξύμνησαν ο Yeats, o Baudelaire και ο Ελύτης, επηρεασμένος και από τα αρχέτυπα του Jung.
Ο πίνακας: του μεγάλου Nicola Poussin (1648) με τίτλο “Landscape with a Man Running from Serpent”.
Η «Αρκαδία»: μύθος τόπου βουκολικής ευχαρίστησης, όπου οι άνθρωποι ήταν ευσεβείς, ταπεινοί, φιλόξενοι, λάτρευαν τη μουσική και ζούσαν μια απλή ζωή δίπλα στους θεούς, και ακόμα και τα ζώα συμπεριφέρονταν ως πολίτες μιας ιδανικής πολιτείας. Το εσωτερικό πολιτισμικό πρότυπο της «Αρκαδίας» σήμερα αποτελεί κίνητρο αναζήτησης καλύτερης ποιότητας ζωής, καθαρότερου περιβάλλοντος, φυσικής ομορφιάς, ελκυστικότερων τοπίων, ασφάλειας, κοινωνικής συνοχής, κλπ.

Το μήνυμα της εξέλιξης, η στάση και ο ρόλος της ηγεσίας

Χθες, με αφορμή την Ώρα τη Γης, κάποιοι συμπολίτες μας διοργάνωσαν μια μεγάλη βόλτα με ποδήλατα εντός της πόλης της Μυτιλήνης, δείχνοντας ότι προτίθενται και ότι μπορούν να οδηγήσουν τις εξελίξεις. Με αυτόν τον τρόπο, προσπάθησαν να περάσουν πολλαπλά μηνύματα για την ανάγκη απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, την ανάγκη υιοθέτησης εναλλακτικού τρόπου μεταφοράς, την ανάγκη συνδυασμού άθλησης-μετακίνησης και γενικότερα την ανάγκη βελτιστοποίησης της σχέσης ανθρώπου και πόλης.

Επίσης, μια μεγάλη μερίδα συνειδητοποιημένων πολιτών της Λέσβου συμμετείχαν στη συμβολική κίνηση προστασίας του περιβάλλοντος και εξοικονόμησης ενέργειας, κατεβάζοντας όλους τους διακόπτες για μια ώρα, εκδηλώνοντας έτσι την επιδοκιμασία τους σε ανάλογες εξελίξεις ή/και εκφράζοντας εμπράκτως τη βούλησή τους να λάβουν μέρος σε αυτές.

Όμως, οι εκπρόσωποι της Πολιτείας, όχι μόνο δεν έδειξαν την παραμικρή πρόθεση να οδηγήσουν τις εξελίξεις, αλλά ούτε καν διάθεση (παθητικής) συμμετοχής, αφού όλα τα δημόσια κτίρια παρέμειναν φωτισμένα σε αντίθεση με το μήνυμα της ημέρας. Όταν λοιπόν η Πολιτεία, δια των εκπροσώπων της, στέκεται αμέτοχη, μη μπορώντας να παρακολουθήσει τις εξελίξεις (ούτε με ενεργητικό, αλλά ούτε με παθητικό τρόπο) που επιτάσσουν οι ανάγκες της εποχής, τότε σαφώς και υπάρχει πρόβλημα…

Το παραπάνω γεγονός είναι ενδεικτικό της κατάστασης που σήμερα επικρατεί σε πολλά επίπεδα… Το (σύνθετο) πρόβλημα δεν υπάρχει σε μια «απρόσωπη Πολιτεία», αλλά στους προσωποποιημένους εκπροσώπους αυτής που, κάθε φορά εκ των πραγμάτων (πέρα από ελάχιστες εξαιρέσεις), από το μικρότερο θέμα μέχρι το μεγαλύτερο, αποδεικνύονται άνθρωποι αμφιβόλων διοικητικών προσόντων και κατώτεροι των περιστάσεων… από τους οποίους οι (υγιείς) πολίτες κάποια στιγμή οφείλουν να βρουν τρόπους για να ζητήσουν τον λόγο… διότι η συλλογική υπευθυνότητα των πολιτών διαμορφώνει το πρόσωπο της ηγεσίας και το αντίστροφο.

Ποιος όμως μπορεί να κοιτάξει κατάματα την αλήθεια; Και ποιοι διατίθενται να αναλάβουν δράση; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα καθορίσει την πορεία εξέλιξης της κοινωνίας μας.

Dante Gabriel Rossetti "Aspecta Medusa" 

Οι φωτογραφίες: Από την ποδηλατοδρομία της 26ης Μαρτίου που διοργανώθηκε επιτυχώς από τους Ποδηλάτες της Μυτιλήνης και τους Aeolistas.

Ο πίνακας: Προσωπική επιλογή εικαστικής αναπαράστασης της "Αλήθειας" ως Γυναίκας που πετρώνει με το βλέμμα (Μέδουσας... όχι όμως αποκρουστικής, άλλα όμορφης, ευγενικής και ποθητής) από το χέρι και την ψυχή του μεγάλου ζωγράφου Rossetti, διατηρώντας πολλά κοινά στοιχεία με την περίφημη "La Belle Dame Sans Merci" του Keats, Waterhouse, Hughes, Dicksee, κλπ. Ωστόσο, η προέλευσή τους είναι διαφορετική... παραμένοντας, σε κάθε περίπτωση, ικανή να οδηγήσει το ξίφος στον προορισμό του.

Το Καλωσόρισμα της Άνοιξης

21 Μαρτίου: Εαρινή Ισημερία, η πρώτη μέρα της Άνοιξης. Ο μήνας Μάρτιος παίρνει το όνομά του από τον θεό του πολέμου Mars (Άρη) γενάρχη των Ρωμαίων, πατέρα του Ρέμου και του Ρωμύλου, ιδρυτών της Αιώνιας Πόλης.

Ο μήνας απεικονίζεται ως άνδρας με δέρμα λύκαινας (από τη ρίζα λυκ- που σημαίνει φως), όπως αναφέρει ο Πλούταρχος. Από την άλλη, η εποχή απεικονίζεται συνήθως ως νεαρή και όμορφη γυναίκα που συμβολίζει τη γονιμότητα και την καρποφορία. Την άνοιξη που της νεράιδας το άρωμα πλανιέται στον αγέρα. Την άνοιξη που λάμπουν τα φύλλα των αγρών… Ήλιος και μουσική, αλλά και γονιμότητα και αναγέννηση: η τέλεια συζυγία. Είναι τότε που διασταυρώνονται οι κόσμοι, τσουγκρίζοντας τα ποτήρια… κέφι, τραγούδια και χαρά. Τότε που (επανα)γεννάται και εμφανίζεται καθάριο το Genius Loci, το «πνεύμα του τόπου» των Ρωμαίων, παίρνοντας διάφορες μορφές. Τον Μάρτιο, που ανθίζει η γη ολάκερη, κηρύσσεται πόλεμος αιώνιος… ενάντια στην Εντροπία. Και "ασπιδοφόρος ο ήλιος ανεβαίνει πολεμώντας", όπως μαρτυρά ο Σεφέρης.

                     

Sir Lawrence Alma-Tadema "Spring"

Στην πόλη μας, τη Μυτιλήνη, μετά από πολύ καιρό, η Άνοιξη καλωσορίζεται με μουσική, με κρασί και με λουλούδια… με παρέες πολιτών στους δρόμους που έρχονται να γιορτάσουν ΜΑΖΙ τον ερχομό της, όπως τον παλιό καιρό… Τότε που ο τόπος αναπαράγονταν και αναγεννιόνταν μέσω της μουσικής, της εορτής και της συμμετοχής. Οι παιδικές αναμνήσεις οικείων τόπων και τοπίων, πλημμυρισμένων από ήχους, μελωδίες, συναισθήματα, χρώματα, αρώματα και ζωή, πάντα τέτοια περίοδο έρχονται στη μνήμη. Συναντάνε νεότερες όμορφες εμπειρίες από ευρωπαϊκές πρωτεύουσες που προάγουν τη συμμετοχική δράση και συλλογική έκφραση των πολιτών, μη έχοντας χάσει την κοινωνικότητα, τη ζωντάνια και τη ζεστασιά τους.

Αντιγράφοντας από τον ιστότοπο των aeolistas που διοργανώνουν την εν λόγω εκδήλωση:

«Που αποσκοπούμε: Σκοπός μας είναι η ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, η αναβάθμιση της ποιότητας ζωής και η συνεισφορά μας σε μια ορθότερη διαχείριση του περιβάλλοντος και του τοπίου, κάτι που γενικότερα θα βοηθούσε στον επαναπροσδιορισμό της σχέσης του Λέσβιου πολίτη με τον χώρο του […]. […]Είμαστε εδώ για δράσουμε. Διανύουμε μία ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο. Είναι πολύ σημαντικό για όλους μας, να μη χάσουμε ο ένας τον άλλο […]. Σύνθημά μας: "Η πόλη είμαστε εμείς. Μια παρέα από όλους εμάς για την πόλη μας."

Άραγε υπάρχουν ακόμη αποθέματα για να πολεμήσουμε τις δυνάμεις της Εντροπίας; Άγνωστες οι βουλές και οι δυνάμεις των τόπων… Οι δυνάμεις εκείνες που δημιουργούν οι σχέσεις ανθρώπου και χώρου... Οι δυνάμεις που χάνονται στο χρόνο...

Το άγαλμα του θεού: ένα από τα ομορφότερα του Άρη, που παρουσιάζει εξευγενισμένη τη μορφή του θεού, με εμφανείς καταβολές από αναπαραστάσεις του Απόλλωνα-'Ηλιου.

Ο πίνακας και οι λεπτομέρειες: "Spring" του μοναδικού Sir Lawrence Alma-Tadema

Πληροφορίες για την εκδήλωση: Ημέρα μουσικής πανδαισίας και καλωσόρισμα της Άνοιξης   

Το άγαλμα της Νίκης: μια μορφή/αναπαράσταση του λεσβιακού genius loci;

Αμείλικτα, αναπάντητα ερωτήματα…

Γιατί τόσο καιρό, στα Πάμφιλα της Λέσβου, διαιωνίζεται η επιβάρυνση του περιβάλλοντος, της υγείας και της ποιότητας ζωής των πολιτών και επιτρέπεται σε κάποιους να λειτουργούν σε βάρος της ανάπτυξης του τόπου ή ακόμα και σε βάρος της καθημερινής ζωής ενός ανθρώπινου πληθυσμού; Ποιοι και γιατί το επιτρέπουν τη στιγμή που υπάρχουν εκατοντάδες επώνυμες καταγγελίες και δεκάδες πιστοποιημένες παραβάσεις;

Πότε πια θα ασχοληθεί το Υπουργείο Περιβάλλοντος με τα περιβαλλοντικά προβλήματα του νησιού μας που έχουν τόσο σοβαρές κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις; Που είναι οι προσπάθειες για πράσινη οικονομική ανάπτυξη;

Και μέχρι πότε, όλοι εμείς, θα ανεχόμαστε την αδράνεια και τον εμπαιγμό από αρμόδιους δημοσίους φορείς/υπαλλήλους, και από ανυποψίαστους, αδιάφορους αιρετούς εκπροσώπους συλλογικών οργάνων;

Περισσότερα, προσεχώς… Και όπως πάντα με φωτογραφικό υλικό, έγγραφα, στοιχεία, σαφήνεια και τεκμηρίωση.

Τελικά, σε μια ευνομούμενη Πολιτεία, ποιοι αναλαμβάνουν τις ευθύνες των λαθών και της αποτυχίας; Ποιοι έχουν αναλάβει να προστατεύσουν τους πολίτες και τη γη μας; Ποιες είναι οι ποινές; Ποιοι τις επιβάλλουν; Και ποιοι διασφαλίζουν τη σωστή εκτέλεσή τους;

Είναι αυτονόητο ότι οι ευθύνες πρέπει να αποδίδονται αναλογικά, διότι η προκρούστεια ισοπεδωτική λογική, ανοίγει το δρόμο προς το χάος...

Επιμένουμε… γιατί η οποιαδήποτε Πρόοδος προϋποθέτει Δράση.
Επιμένουμε... ως πολίτες, υπηρετώντας το δημόσιο συμφέρον.
Επιμένουμε... γιατί κάποιος πρέπει να επιμείνει.

Και εκτιμώ ότι είναι πολύ σημαντικό και συνετό να καταλάβουν ότι θα επιμείνουμε... Διότι όλες αυτές οι νοοτροπίες μας έφεραν στη σημερινή δυσάρεστη κατάσταση. 

«Νιώθω σαν να χτυπάμε τα κεφάλια μας στα σίδερα. Πολλά κεφάλια θα σπάσουν. Μα κάποια στιγμή, θα σπάσουν και τα σίδερα.» Ν. Καζαντζάκης

Πρωτοβουλία-δράση πολιτών για τον ευπρεπισμό της προκυμαίας Μυτιλήνης

Μήνυμα από Aeolistas* μετά τη δράση (update 13/2/2011): 

"Πάνω από 25 συμπολίτες μας με χαμόγελο και διάθεση για εθελοντική προσφορά, με ξύστρες, σφουγγάρια, πανιά και σκάλες, καθάρισαν φωτεινούς σηματοδότες, σήματα τροχαίας και καθρέφτες κυκλοφορίας από αυτοκόλλητα & μπογιές  από την προκυμαία της Μυτιλήνης αλλά και περιφερειακά από άλλες περιοχές της πόλης. Σκοπός μας ήταν να βοηθήσουμε στην ομαλή κυκλοφορία πεζών και οχημάτων και βέβαια στον ευπρεπισμό της όμορφης πόλης μας.

Πολύ θετικό αποτελεί για εμάς ότι πολλοί συμπολίτες μας αναγνώριζαν τους Aeolistas σε αυτήν την προσπάθεια και ζητούσανε να μάθουν πώς μπορούν και αυτοί από την πλευρά τους να βοηθήσουν.

Πρέπει να τονίσουμε και την επέμβαση του Λιμενικού Ταμείο Λέσβου, που ύστερα από έκκληση μας, προχώρησε στην αντικατάσταση των πλέον κατεστραμμένων πινακίδων της προκυμαίας.

Καλούμε τον Δήμο Λέσβου να ολοκληρώσει το έργο καθαρισμού σε όλη την πόλη,  ενώ σε συνέχεια της δράσης μας οι Aeolistas οργανώνουν συναντήσεις με τα σωματεία των φιλάθλων της πόλης έτσι ώστε να αναζητηθεί η φόρμουλα για την  παύση του φαινομένου αυτού που προσβάλει την εικόνα της πόλης.

Ο καθένας λοιπόν από εμάς μπορεί. Μπορούμε και θέλουμε μια πόλη όμορφη, καθαρή, φιλική προς όλους. Γιατί η πόλη είμαστε εμείς. Μια παρέα από όλους εμάς για την πόλη μας. Ελπίζουμε να τα ξαναπούμε σύντομα…."

Φωτογραφικό υλικό της δράσης: http://aeolistas.net/2011/02/14/foto2/

Βίντεο της δράσης:  http://aeolistas.net/2011/02/14/video2/

* Οι Aeolistas είναι νεοσύστατη ομάδα ενεργών πολιτών Μυτιλήνης που αναλαμβάνουν δράσεις-πρωτοβουλίες για την αναβάθμιση της καθημερινής μας ποιότητας ζωής (βλ. λεπτομέρειες στο τέλος της σελίδας - "η ταυτότητα της ομάδας")

Μήνυμα από Aeolistas: "Ελάτε με τους Aeolistas, τη Κυριακή 13 Φεβρουαρίου και ώρα 10 π.μ., για να βοηθήσουμε όλοι στην ομαλή κυκλοφορία πεζών και οχημάτων και βέβαια στον ευπρεπισμό μιας κεντρικής περιοχής της Μυτιλήνης: να καθαρίσουμε τους φωτεινούς σηματοδότες, τα σήματα τροχαίας και τους καθρέφτες κυκλοφορίας από αυτοκόλλητα & μπογιές. Θα προηγηθεί καταγραφή τους και εν συνεχεία θα γίνει ο καθαρισμός από συνεργεία εθελοντών. Σημείο συνάντησης το άγαλμα, στη πλατεία Σαπφούς. Θα επικεντρωθούμε στη περιοχή της προκυμαίας αλλά σε περίπτωση αξιόλογης συμμετοχής συμπολιτών μας θα γίνει σε ευρύτερη περιοχή." (e-mail: aeolistas@gmail.com)

Η ταυτότητα της ομάδας: https://politeslesvou.wordpress.com/profil-2/

Ανεξέλεγκτη ρίψη απορριμμάτων στον Κόλπο Γέρας

Οι φωτογραφίες που παρουσιάζονται είναι από μια πρόσφατη επίσκεψή μου (πριν ένα μήνα περίπου) στην παράκτια ζώνη του Ευεργέτουλα και της Γέρας. Περπάτησα το μεγαλύτερο κομμάτι της ακτογραμμής. Αντίκρισα άσχημες εικόνες, καθώς ο Κόλπος Γέρας είναι γεμάτος σκουπίδια. Βέβαια, πολλά από αυτά τα φέρνει το κύμα, τα ρεύματα, κλπ, διεισδύουν και παραμένουν λόγως της μορφολογίας της ακτής (κόλπος). Ωστόσο, σκουπίδια υπάρχουν παντού: από τα Θέρμα, μέχρι το Πέραμα. Ακόμα και μέσα στα κτήματα, αρκετά από τα οποία έχουν γίνει μικρές χωματερές (π.χ. στην περιοχή πριν την Ευρειακή, και μάλιστα σε κτήματα διαφορετικού υψομέτρου από την στάθμη της θάλασσας). Επιπλέον, εύκολα διαπιστώνεται από τις συσκευασίες τους ότι τα σκουπίδια μένουν έτσι για χρόνια. Για παράδειγμα, βρέθηκαν αρκετές συσκευασίες με ημερομηνία λήξης το 2005. Και όσο μένουν έτσι, τόσο θα αυξάνονται…

 

 

Κρίνω λοιπόν ότι πρέπει να το αναφέρω για να υπάρξει ενδεχομένως κάποια λύση, καθώς το τοπίο του Κόλπου Γέρας είναι αναπόσπαστο στοιχείο της φυσικής και πολιτισμικής μας κληρονομιάς και κομμάτι της ταυτότητάς μας, του οποίου η προστασία, η διαχείριση και ο σχεδιασμός αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα αλλά και βασική μας υποχρέωση.

                                   

 

 

 

Η  ύπαρξη αυτής της πινακίδας προξενεί μεγάλη εντύπωση...

Άποψή μου είναι ότι πρέπει να δοθεί συγκεκριμένο πρόγραμμα στους δημοτικούς εργάτες καθαριότητας των ευρύτερων περιοχών αυτών, στο οποίο να ενταχθεί και ο καθαρισμός της ακτογραμμής. Αν για οποιοδήποτε λόγο δεν μπορεί να γίνει αυτό, τότε κάθε χρόνο (ή και περισσότερο) απαιτείται μίσθωση εργατών για κάποιες ημέρες εργασίας. Μια ανάλογη συμβολική κίνηση ομάδας κατοίκων της περιοχής (ή παιδιών), σε συνδυασμό με την καθορισμένη τακτή παρουσία της υπηρεσίας καθαριότητας και με τις απαραίτητες συστάσεις ή/ και τη διενέργεια μιας καμπάνιας ενημέρωσης, θα βοηθούσαν στην ευαισθητοποίηση του ευρύτερου κοινού και στην αποτροπή αρνητικών συμπεριφορών. 

   

 

Το πρόβλημα αναφέρεται τώρα, πριν την καλοκαιρινή περίοδο, ώστε να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα εγκαίρως. Το σίγουρο είναι ότι για πολλούς λόγους αυτή η κατάσταση δεν πρέπει πια να συνεχιστεί. Ας μην επιτρέψουμε λοιπόν να συνεχιστεί...